Ekinezya Çayı Nedir, Faydaları Nelerdir?

Ekinezya, bilinen en iyi bitkisel ilaçlardan biridir. Kökleri, yaprakları ve çiçekleri geleneksel olarak tıbbi amaçlar için kullanılmıştır.

Bahçıvanların ve kelebek meraklılarının gözdesi olan ekinezya, gül pembe veya mor yaprakları ile papatyaları andıran çekici bir çiçektir. Yaprakları, güçlü saplar üzerinde büyür. Kızılderililerden bu yana şifa kaynağı olarak bilinir. Yılan ve eklembacaklı ısırıklarına karşı özellikle tavsiye edilir. Ekinezya çayı, bitkinin bazı türleri ile elde edilir. Türkiye’de “kirpi otu” olarak da bilinen bu şifalı, etkili ve nadide çayın hikâyesine göz atalım!

Ekinezya Nedir?

Ekinezya veya alternatif adıyla “kirpi otu”; hoş görünümlü, çok yıllık bir çiçektir. Farklı renklerde bazı türleri olsa da mor en yaygın rengidir. Günümüzde 9 farklı türden 50’den fazla melez ekinezya çeşidi geliştirilmiştir. “Echinacea” sınıflandırmasında üç bitki türü bitkisel takviye olarak kullanılır. Eski çağlardan beri ilaç olarak kullanılan şifalı bitkilerden biridir. Ekinezya türleri, özellikle doğu ve orta kuzey Amerika’da ve Avrupa da yaygındır.

İngilizce “Echinacea” ve “mor coneflower (mor koni çiçeği)” adlarıyla bilinen ekinezya, papatyagiller (Asteraceae) familyasına ait bir bitki cinsidir. Ekinezyanın çiçekleri; lavanta renkli, ortası dikenli ve kubbemsidir. Taç yaprakları tek katmanlıdır. Bu yapısı sebebiyle “mor koni çiçeği” adını almıştır. “Echinacea” kelimesi, Yunanca “echinos” (dikenli kirpi) kelimesinden türetilmiştir. Çok bilinen bu bitki; “koni çiçeği”, “kirpi çiçeği”, “Kansas otu”, “Hint başı”, “tarak çiçeği” ve “kırmızı ayçiçeği” gibi adlarla da bilinmektedir.

Ekinezya, ABD ile Kanada arasındaki Geniş Düzlükler (Great Plains) olarak bilinen bölgede yaşayan Kızılderili kabileler tarafından keşfedilmiş ve kullanılmıştır. 400 yıldan uzun bir süredir geleneksel bir bitkisel ilaçtır. Özellikle ağrılara ve iltihaplara karşı kullanılan Kuzey Amerika’nın endemik bitkisi olarak bilinir. Teknik olarak bir “ot” olarak sınıflandırılan ekinezya bitkisinin çeşitli türlerinin çiçekleri, yaprakları ve kökleri ilaç yapmak için kullanılır. 1950 yılından önce antibiyotikler keşfedilmeden ekinezya, saygın bir şifalı bitki olarak görülmüştür. Sağlık sektörü değiştikçe ve antibiyotikler yaygınlaştıkça geçmişin ünlü bitkisi saygınlığını yitirmiştir.

Bitkinin toprak üzerinde yetişen kısmının, köklerine nazaran daha etkili olduğu tespit edilmiştir. Köklerindeki kimyasallar, bitkinin üst kısmındakilerden önemli ölçüde farklıdır. Kökleri analiz edildiğinde yüksek konsantrasyonlarda uçucu yağlara sahip oldukları görülmüştür. Toprak üzerinde yetişen parçalar ise bağışıklık fonksiyonunu destekleyen yüksek oranda “polisakkarit” ihtiva eder. Genel olarak uçucu yağlar, flavonoidler, inulin, polisakkaritler ve C vitamini bakımından zengindir.

Ekinezya özü, bitkinin bu üst kısmı dikkate alındığında esas olarak bir tentürdür. Ekinezya bitkisinin kökleri, sapları, yaprakları ve çiçekleri kurutularak çay elde etmek için kullanılır.

Ekinezya Çayının Faydaları Nelerdir?

Ekinezya; anti-enflamatuar, antioksidan ve antiviral özellikleri ile bağışıklık sistemini güçlendirici ajan olarak bilinir. Bu yönüyle popüler bir bitkisel takviyedir. Tarihsel olarak enfeksiyonlar, yılan ısırıkları ve ağrıları hafifletmek için bir antimikrobiyal olarak kullanılmıştır. Yerli Amerikalıların öksürüğü ve boğaz ağrısını yatıştırmak için kullandığı belirtilir.

Faydaları yüzlerce yıldır bilinen ekinezyanın üzerinde özellikle son yıllarda bilimsel çalışmalar yapılmıştır. Bazı modern bilim araştırmaları, soğuk algınlığını önlemede etkili olduğunu ve bağışıklık sistemini güçlendirdiğini göstermiştir. Bilimsel çalışmalar, ekinezyanın birçok enfeksiyon hastalığında kullanılabileceğini ortaya koymuştur.

Bilimsel otoriteler, aşağıdaki hastalıklara karşı faydalarının görüldüğünü onaylamıştır;

• Grip,
• İdrar yolu enfeksiyonları,
• Vajinal mantar enfeksiyonları,
• Genital uçuk (herpes),
• Kan dolaşımı enfeksiyonları (septisemi),
• Diş eti hastalıkları,
• Bademcik iltihabı,
• Streptokok enfeksiyonları,
• Frengi (sifiliz),
• Tifo,
• Difteri,
• Sıtma,
• Yılan ısırıkları…

Ekinezya, özellikle aşağıdaki tiplerde ağrılar için “doğal bir ağrı kesici” olarak kabul edilir;

• Baş ağrıları,
• Bağırsak ağrıları,
• Herpes Simpleks Virüsü (HSV) adı verilen uçuk hastalığı ile ilişkili ağrılar,
• Bel soğukluğu (gonore) ile ilişkili ağrı,
• Kızamık ağrıları,
• Boğaz ağrısı,
• Karın ağrısı,
• Bademcik iltihabı ağrısı,
• Diş ağrısı…

Ekinezyanın kanıtlanmış ve potansiyel faydalarını şöyle sıralayabiliriz;

• Ekinezyada bulunan kimyasal bileşenlerin çoğu aslında güçlü bir bağışıklık sistemi uyarıcılarıdır. Ayrıca, terapötik özellikler sağlayabilir.

• “Echinacea purpurea” türünün yer üstü kısımları; idrar yolu enfeksiyonları, üst solunum yolu enfeksiyonları, soğuk algınlığı ve yavaş iyileşen yaralar için doğal ilaç olarak kabul edilir.

• Özellikle mide ve tüm gastrointestinal sistem için iyi bir bitkisel çözümdür.

• Doğal bir kabızlık giderici ve sakinleştiricidir; hafif bir doğal müshil olarak kullanılabilir.

• Etkili bir anti-enflamatuardır; romatoid artrit gibi kronik iltihaplı hastalıklarla mücadele edenlere tavsiye edilir. Göz içi iltihabı (üveit) için bile kullanılabilmektedir.

• Cilt için mükemmel bir bitkisel takviyedir. Egzama, sedef hastalığı, cilt enfeksiyonları ve cilt yaralarının iyileşmesi için önerilir. Cildi yenilemek için de kullanılabilmektedir.

• Haşerat ve sürüngen ısırıklarına karşı özellikle tavsiye edilir.

• Amerikan Kızılderili kabileleri ekinezyayı özellikle eklembacaklılar (Arthropod), yılan ve böcek ısırıkları için kullanmıştır.

• Spesifik ruh rahatsızlıklarına karşı tavsiye edilen doğal yollardan biridir.

• Hem yetişkinler hem de çocuklarda Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB) gibi duygusal rahatsızlıklarda tavsiye edilir.

• Kaygı, depresyon ve sosyal fobiler için de birebirdir!

• Bağışıklık artırıcı ve anti-inflamatuar etkileri nedeniyle üst solunum yolu semptomlarını hafifletir. Özellikle akut sinüzit, grip, astım, soğuk algınlığı ve boğaz enfeksiyonlarına karşı etkilidir.

• Tüm enfeksiyonlar için ideal bir bitkisel ilaçtır. Özellikle vajinal enfeksiyonlarında, diğer krem ve merhemlerden yüzde 16 daha fazla etkilidir. Kan dolaşımı enfeksiyonları, genital herpes ve dişeti iltihaplarında olumlu etkileri görülmüştür.

Ekinezya Çayı İle İlgili Araştırmalar

Ekinzya, faydaları için yaygın olarak çay formunda kullanılır. İçilmesi gereken ekinezya çayı miktarı ne kadar iyi demlendiği ile ilişkilidir. Çay dışında tentür, tablet, merhem, kapsül ve ekstrakt formlarında da tüketilebilmektedir.

Ekinezyanın bilinen en yaygın faydalarına ilişkin araştırmalara bakalım;

Grip ile savaşır: Grip, hayatı tehdit edici olabilir. Bu yüzden doktorlar yıllık grip aşısı öneriyor. Ekinezya çayı, grip belirtilerinin süresini azaltmada etkili bulunmuştur. Çalışmalar, ekinezya çayının soğuk algınlığı riskini yüzde 58 oranında azalttığını gösteriyor. Ayrıca, süresini de 1 ila 4 gün azaltabiliyor. Bir çalışmaya göre, ekinezya çayını düzenli olarak tüketmek, hastalığın tedavisinde grip aşısını daha etkili kılabiliyor.

Kan şekerini kontrol etmeye yardımcı olur: Ekinezyanın antioksidan özellikleri benzersizdir. 2017’de yapılan bir çalışma, ekinezyanın, diyabetik veya prediyabetik vakalarda kan şekerini dengede tutmaya yardımcı olabileceğini göstermiştir. Hipoglisemik hastalarında kan şekerinin artmasını da engelleyebilmektedir. Ancak ekinezya, kesinlikle insülin tedavisinin veya diğer diyabet tedavilerinin yerini alamaz. Ekinezya çayı içmek, sadece, kan şekeri seviyenizi kontrol altında tutmaya yardımcı olabilmektedir.

Sağlıklı hücre büyümesine yardımcı olur: Herhangi bir bitkisel ilaç veya antioksidan içeren yiyecekler, hücreleri onarmaya yardımcı olabilir. Antioksidanlar, vücuttaki hücrelere zarar veren toksinleri (serbest radikalleri) yok eder. Araştırmalar, yüksek antioksidan içeriği sebebiyle ekinezya çayı içmenin sağlıklı hücre büyümesini destekleyebileceğini gösteriyor.

Meme kanseri riskini azaltır: Ekinezya çayı, çeşitli kanser türlerinin tedavisinde tamamlayıcı nitelikte iyi bir takviyedir. Kanser tedavileri bağışıklık sistemini zayıflatır ve bazı sağlıklı hücreleri öldürür. Bu nedenle ekinezya çayı içmek bu ve benzeri yan etkilere karşı koymaya yardımcı olabilir. Ekinezya ile kanser tedavisi üzerine bazı çalışmalar yapılmıştır. Buna göre, ekinezya özlerinin, kanserin yayılma kabiliyetini bloke ederek, kötü huylu tümör hücrelerinin büyümesini yavaşlattığı sonucuna varılmıştır. Özellikle meme kanseri öyküsü olan kadınların ekinezya çayı tüketmelerinin “iyi bir önleyici tedbir” olabileceği düşünülmektedir. Ancak bu konuda daha fazla araştırmaya ihtiyaç vardır.

Kaygıyı yönetmeye yardımcı olur: “Antianksiez takviyesi” olarak etkileri görülmüştür. Ekinezya özleri, vücut ile beyin arasındaki iletişimi sağlayan sinapsları düzenlemeye yardımcı olur. Anksiyete atakları olan kişilerde korku refleksini engelleyemezken, korkuların fiziksel etkilerini sınırlandırabilmekte ve daha sakin hissetmeye yardımcı olabilmektedir. Ekinezya çayı, anksiyete ile mücadele edenler için “mükemmel bir bitki” olarak görülüyor.

Kan basıncını düşürür: Ekinezyanın kan basıncını düşürmesine ilişkin araştırmalar, umut verici sonuçlar ortaya çıkarmıştır. Buna göre, yüksek miktarda anti-enflamatuar ve antioksidan bileşiklere sahip olan ekinezya, kan basıncı seviyelerini düşürmeye yardımcı olabilmektedir. Anksiyete, yüksek tansiyona da neden olur; ekinezya çayı, kan basıncını kontrol etmeye katkıda bulunur.

İltihapları azaltır: Klinik olarak kanıtlanmış anti-inflamatuar özelliklerinden ötürü ekinezya; romatoid artrit, ülser, Crohn hastalığı ve inflamasyonun neden olduğu veya kötüleştirdiği diğer durumlar için bir tedavi olarak önerilmektedir. Ekinezyadaki biyolojik olarak aktif bileşikler, iltihaplanma tepkisini önlemek için vücutla birlikte çalışmaktadır. Bu etkisi, iltihaplarla ilgili birçok sorun için çözüm olabilmektedir.

Sağlığa Faydalı Ev Yapımı Ekinezya Tentürü Nasıl Elde Edilir?

Ekinezya tentürü, çiçeklerin veya yaprakların alkolle eritilmesi ile elde edilen konsantre sıvı bir ilaç formudur. Kanserden yılan ısırmasına kadar birçok hastalık için çare olarak görülen “yılan yağı” olarak da bilinir. Bu tentür, ekinezyadan faydalanmanın en iyi yollarından biri olarak görülüyor.

Yapımı oldukça basittir. Çok uzun bir raf ömrüne sahiptir. İhtiyaç duyulduğunda herhangi bir işleme tabi tutmadan kullanıma hazırdır. Tentür, bitkinin özelliklerini korur ve konsantre eder. Bu da ekinezyayı daha etkili ve uzun ömürlü kılar.

Ekinazya tentürü için şunlara ihtiyaç vardır;

• Kapaklı, temiz bir cam kavanoz,
• Bir miktar tüketilebilir alkol (elma sirkesi, sebze gliserini, saf alkol veya votka gibi…),
• Ekinezya bitkisinin kök, çiçek ve yaprakları…

Tentür yapmadan önce yaprakların ve köklerinin tamamen temizlendiğinden emin olun. Daha sonra şu adımları izleyin;

• Kurutulmuş ekinezya otlarını kavanoza doldurun.
• Kavanozun 1/3 ila 1/2’si doldurulabilir.
• Kavanozun yarısını doldurmak, daha etkili bir tentür ortaya çıkarır.
• Bitkilerin üzerine kaynar su dökün.
• Kaynar su dökmek isteğe bağlıdır; ancak bitkilerin yararlı özelliklerini ortaya çıkarmaya yardımcı olur.
• Kavanozun kalan kısmını alkolle doldurun ve bir kaşıkla karıştırın.
• Kavanozun kapağını kapatın.
• Kavanozu serin ve kuru bir yerde saklayın.
• Her gün çalkalamak suretiyle en az 3 hafta, en fazla 6 ay saklayın.
• Genellikle 6 hafta içinde ihtiyaç duyulan tentür hazır olacaktır.
• Kavanozu açtıktan sonra karışımı tülbentle süzün ve bitkileri kompostlayın.
• Tentürü renkli damlalıklı şişelerde veya temiz cam kavanozlarda saklayın.

Önemli not: Yetişkinler için standart tentür dozu, günde üç kez 1 çay kaşığıdır. Çocuklara yetişkin dozunun 1/4 ila 1/3’ü verilmelidir. Çocuklar, hamile kadınlar ve alkol tüketmek istemeyenler için tentür yapımında sirke gibi alternatifler seçilebilir. Elma sirkesi kullanılarak aynı şekilde tentür elde edilebilir. Alkolün buharlaştırmaması için çay gibi sıcak bir sıvıya dökülerek tüketilebilir. Votka gibi alkollerle yapılan tentürler çocuklar, hamile ve emziren kadınlar için önerilmez!

Ekinezya Çayı Nasıl Demlenir?

Ekinezya çayı için bitkinin kökleri, yaprakları ve çiçekleri kullanılır. Yapılabilecek çok sayıda ekinezya çayı türü vardır. Hepsi basit yöntemlerle demlenebilir. Sağlığa faydalarını artırmak için ek bitkiler, maddeler veya uçucu yağlar eklenebilir.

Lezzetli bir ekinezya çayı için şu yöntem kullanılabilir;

Malzemeler:

• 1/2 bardak taze veya kurutulmuş ekinezya yaprakları, kökleri ve çiçekleri,
• 1 su bardağı su (8 oz),
• 1-2 tatlı kaşığı bal veya şeker.

Çayın demlenmesi:

• Orta ısıda küçük bir tencerede suyu kaynatın.
• Taze veya kuru ekinezya parçalarını ekleyin.
• Tencerenin kapağını kapatarak, 15 dakika kaynatın.
• Bir kupa içine süzün.
• Tercihe göre şeker veya bal ekleyin!

Afiyet olsun!

Ekinezya Çayının Yan Etkileri

Ekinezya çayı, bazı insanlarda yan etkiler ortaya çıkarabilir. Bu yan etkiler şunlardır;

• En sık görülen yan etkiler, mide bulantısı ve hafif mide ağrılarıdır.

• Bu bakımdan bitkinin içeriğindeki maddelere alerjileri olan kişiler için alerjik reaksiyon riskleri doğurur.

• Alerjisi olanlarda bulantı ve baş dönmesine neden olabilir. Bu nedenle örneğin mevsimsel alerjilerin tedavisinde tavsiye edilmez.

• Bazı kişilerde dil ve boğaz ağrısı ve kusma belirtileri görülebilmektedir.

• Otoimmün hastalıkları olan kişilere bağışıklığı canlandırdığı için tavsiye edilmemektedir; çünkü ekinezya, immün reaksiyonlar üzerinde çok güçlü bir etkiye sahiptir.

• Genellikle 2 yaşın üzerindeki çocuklar için güvenli olduğu kabul edilir. Özellikle çocukların bağışıklık sistemini güçlendirmek için tavsiye edilir.

• Hamile kadınlar için de güvenli olduğu düşünülmektedir; ancak özellikle emziren kadınların tüketmeden önce uzman doktora başvurması tavsiye ediliyor.

• Ekinezya çayı veya tentürü en fazla 10 ila 15 gün kullanılmalıdır. Bir hafta aradan sonra tekrar kullanmaya başlanabilir.

• Bağışıklık sistemini baskılayan organ nakli gibi durumlarda tavsiye edilmez.

• Kronik bağışıklık hastalığı bulunanların tüketmemesi gerekir.

• Ekinezya çayı, belirli karaciğer enzimlerini baskılayabilmektedir. Bu yüzden kalp ve karaciğer ilaçları ile tehlikeli olabilmektedir.

• Mantar enfeksiyonu, kolesterol ve alerji ilaçları ile birlikte kan seviyesini arttırdığından tavsiye edilmemektedir.

• Doğum kontrol haplarıyla birlikte kullanılmasına dikkat edilmelidir.

Bahçenizde Ekinezya Yetiştirebilirsiniz! (Yetiştirme ve Hasat)

Ekinezya, ev ortamında veya bahçenizde yetiştirebileceğiniz bir çiçek türüdür. Tohumları 20 gün içinde çimlenir. Kuraklığı iyi derecede tolere edebilen otsu yıllık bir bitkidir. Bitkiler 3 ila 4 metre uzunluğa erişebilir. Dallanmayan düz gövdeye sahiptir. Yetiştiği bölgedeki yabani otlardan olumsuz etkilenir.

Tohumdan yetiştirildiğinde iki yıl sonra hasat edilebilir. Gübre, ışık ve zengin mineralli toprakta iyi bir bakımla yetiştirilen ekinezya, iki yıl içinde çiçek açabilir. Odada yetiştirildiğinde güneş alan ve nemli bir ortam seçilmelidir. Kendi kendine tohumlanarak, izin verilen bölgelere yayılabilir.

Çiçekler veya yapraklar açıldıktan hemen sonra hasat edilmelidir. Hasat işlemlerinde ilk yaprak kümesinin büyüdüğü her sap kesilmelidir. Çiçekler hasat edildikten sonra yıkanarak, kurulanmalıdır. Güneşli bir alanda da kurutulabilir.

Yapraklar ve çiçekler kuruduğunda kapalı cam kavanozda muhafaza edilmeli; ışık görmeyen, kuru bir ortamda saklanmalıdır.

Ekinezya Hakkında Faydalı Bilgiler

• Ekinezya takviyelerinin Amerika’daki finansal boyutu 6 milyar doların üzerindedir.

• 1990’lardan bu yana ekinezya çayı ve diğer bitki formlarının satışı düzenli olarak artmaktadır. Son 10 yılda rekor seviyelere çıkmıştır.

• 2013 yılında dünya genelinde ekinazya satışları yüzde 80’den fazla artmıştır.

• Amerika’da her yıl 1 milyar soğuk algınlığı vakası ortaya çıkmaktadır. Bu vakalarda bitkisel tedaviler için 2 milyar dolar harcanmaktadır. Bu miktarın içinde ekinazya çayı ve diğer formları önemli bir yer tutar.

• Her gün bir fincan ekinezya çayı içmek, bağırsak hareketlerini düzenlemeye ve rahatlatmaya yardımcı olabilir.

• Amerika’da Omaha ve Ponca yerlileri, diş ağrısına karşı taze ekinezya köklerini çiğnermiş.

• Yerliler; yara, yanıklara karşı ve terin ısısını düşürmek için ekinezya özleri bulunan sularda yıkanırmış.

• Çayen yerlileri (Şayenler), toz ekinezya yaprakları ve kökleriyle kaynatılan çayı; diş eti, ağız ve boğaz ağrılarına karşı tüketirmiş.