Ofset Baskı Nedir?

Ofset baskı, 1905 yılında Amerikalı Ira W. Rubel tarafından bulunan ve günümüzde de kullanılmaya devam eden, kağıt yüzeyine uygulanan bir tür baskı çeşididir. Dilimize İngilizceden geçmiş olan ofset kelimesi, İngilizce “OFF” ve “SET” kelimelerinin birleşiminden oluşur.  Anlamı ise mürekkebin kauçuk yardımıyla kağıda geçirilmesidir. Ofset baskı, yüzeysel kaplamalarda, dergi ve kitap kapaklarının basımında kullanılır ve belirli bir gramaja kadar olan her tür kağıda uygulanabilmektedir. Günümüzde baskı sektöründe önemli bir yeri olan ofset baskı, her türlü gramaja ve kağıda uygulanabilir olması nedeniyle baskı tarihindeki yerini korumakta ve en sık tercih edilen baskı çeşitleri arasında yer almaktadır.

Amerikalı Rubel, ofset baskıyı, 1905 yılında taş baskıyı geliştirmek amacıyla rotatif bir makine üstünde çalışırken tesadüfen bulmuştur. İlk tabaka ofset ve rotatif ofset makine planlarını üç silindir sistemine göre hazırlayan ilk kişi ise Batı Almanya’da yaşayan Caspar Herman olmuştur. Frankkenthal ve Vomak M.A.N. gibi Alman fabrikaları 1. Dünya savaşına kadar bu planlar çerçevesinde rotatif ve ofset baskı makineleri imal etmişlerdir. 1. Dünya savaşının çıkmasıyla birlikte bu yöndeki gelişmeler durma noktasına gelmiş, savaş sonrasında da yeniden çalışmalara başlanmıştır. En önemli çalışma ofset baskı makinelerinin baskı hızını arttırmak, emniyet ve kalite seviyesini yükseltmek üzerine olmuştur.

Taş baskı sistemine benzeyen ofset baskı sisteminde kullanılan kalıpların yüzeyleri düz olduğundan, kalıp üzerindeki yükseklik farklarından yararlanılmaz. Yüzey üzerinde her ne kadar ince bir emülsiyon tabakası bulunsa da, tabakanın baskı tekniğine doğrudan herhangi bir etkisi yoktur.

Ofset Baskının Kullanıldığı Alanlar

Ofset baskı, günümüzde genellikle kitap kapaklarında kullanılmaktadır. Yapılacak olan tasarımlar, metal üzerine, oradan da kitap kapaklarına aktarılırlar. Teknolojik alanda yaşanan gelişmelerle birlikte ofset baskı sisteminden yararlanan tasarımcılar ve baskıcılar direkt olarak bilgisayardaki çalışmaları kağıda aktarabilme şansını yakalamışlardır. Bu sayede baskılar seri ve hızlı bir şekilde yapılmış ve baskıcı ile tasarımcının beraber çalıştığı bir ortamın oluşmasına neden olmuştur. Günümüzde dijital baskı tekniklerine rağmen kullanılmaya devam eden ofset baskı da şunlar basılmaktadır:

• Kitap
• Gazete
• Dergi
• Kartvizit
• Fatura
• Karton Ambalaj
• Broşür

Ofset Baskının Çalışma Prensibi

Ofset baskı, yüksek baskı hızı ve düşük maliyeti gibi avantajlar sağlamasına rağmen geç geliştirilen bir baskı sistemidir. Sağladığı bu önemli avantajlar nedeniyle de;  günümüzde dünyada en sık kullanılan baskı sistemlerinin başında gelmektedir. Ofset baskı sistemi suyun, yağ bazlı mürekkeple karışmaması prensibine göre çalışmaktadır. Kullanılan baskı kalıbında, basılmayacak kısım ile basılacak kısımlar eşit yükseklikte olması nedeniyle “düz baskı sitemi” veya “endirek baskı sistemi” olarak adlandırılmıştır.  Ofset baskı sisteminde, çok farklı materyaller kullanılır ve bu materyallerden yapılan kalıpların yüzeyi ışığa son derece duyarlı “emaye” isimli madde ile kaplıdır. Ofset baskı sisteminde büyük önem taşıyan emayenin görevi hem mürekkebi tutmak hem de suyu iletmektir.

Ofset baskı,  basılacak her renk için ayrı bir baskı birimine sahip olduğu için bir defada renkli baskı yapabilir. Kırmızı, sarı, mavi ve siyah, diğer bütün renklerin elde edilmesi için kullanılmaktadır. Baskıda kullanılacak baskı kağıdı da bu renk birimlerinden geçmektedir. Baskı işleminde, kağıda bastırıldığında esmene eylemini gerçekleştiren, aktarıcı merdaneye “blanket” adı verilmiştir. Blanket aynı zamanda hem baskı kalıbı ile hem de kağıtla temas halindedir. Kalıp ise hem mürekkep merdanesine (baskı yapılacak yere) hem de su merdanesine (baskı yapılmayacak yere) değmektedir.

Daha önce bahsettiğimiz emaye kaplı alanlar, mürekkebi aldıktan sonra mürekkepli alanlar blankete aktarılmaktadır. Blankete ters olarak geçen mürekkep, baskı yapılacak alandaki kalıp üzerinde ise; düz olarak geçmektedir. Blanketteki bu ters görüntü, blanket kazanı ve baskı kazanı arasında geçen kağıda düz olarak basılarak, baskı işlemi sonlanmaktadır.

Ofset Baskıda Kalıp Hazırlama

Aydınger ve film, ofset baskıda kalıp hazırlamada kullanılan ara elamanlardır. Fakat bu elemanlar zamanla yerini farklı araçlara bırakmıştır. Kalıp hazırlama işi günümüzde, CTP tekniği (Computer to Plate) yani bilgisayardan kalıba pozlandırma tekniği ile yapılmaktadır. Kalıp hazırlama işlemindeki en temel mantık, baskının yapılacağı alanların yansımalarının, çıkartılacak kalıp üzerine aktarılmasıdır. Film kullanılarak hazırlanan kağıtlardaki temel mantık ise filmin ışık geçirmeyen ve ışık geçiren kısımlarının, baskı yapılacak alanlar ve yapılmayacak alanlar olarak kalıba aktarılmasıdır. Ofset baskı tekniğinde su boş alanlarda tutunur. Bunun nedeni o alanlar üzerinde, suyu tutan mikro gözeneklerin olmasıdır. Mürekkebin tutunduğu yerin oldukça düz olmasından dolayı su, bu noktalarda kendine yer bulamaz.

Ofset baskı tekniğinde üç silindir yapısı bulunmaktadır. Bunlar: baskı silindiri, kalıp silindiri ve blanket silindiridir. Sistem, teknik anlamda analiz edildiğinde, kalıp kazanın üzerinde bir kalıp yer almaktadır. Her döndüğünde, nemlendirme merdaneleri ve mürekkep ile temas kuran kalıbın üzerindeki görüntü düzdür. Yapılması planlanan kalıp, direkt kalıbın baskı materyaline değil de; esnek kauçuk materyalin ilgili bölümüne teması ile gerçekleşir ve kauçuk üzerinde ki görüntü terstir. Kauçuğun baskı kazanları, baskı materyali ve blanket arasından olması gerektiği gibi geçer ve amaçlanan baskı gerçekleştirilmiş olur.

Baskı Öncesi Yapılması Gereken Ayarlar

Ofset baskı öncesinde yapılması gereken ayarları şu şekilde sıralayabiliriz:

• Kalıbın, kazana germe çubuğu yardımıyla takılarak, vidalanması baskı öncesinde yapılan ilk işlemdir. Ayar rehberi, kalıbın ortalıklı ve düzgün takılmasına yardımcı olur.

• Havalandırılan kağıt, asansöre yerleştirilir.

• Mürekkep muhakkak kutudan alındığı gibi kullanılmalıdır. Eğer ilave gerekiyorsa, bir boya haznesinde spatula ya da bir pleyt üstünde karıştırılır.

• Boya, kağıt ve kalıbın cinsine göre su ve boya merdanelerinin kalıpla olan temas durumları tekrar gözden geçirilir.

• Kağıdın özelliklerine göre emici kafa hassas bir şekilde ayarlanır. Vakum lastikleri düzenlenerek, kontrolden geçirilir.

• Tabla üstünde yer alan ve kağıtları tek tek gönderme işlemini yerine getiren transport makaraların basınçları, siperler, çift kağıt kontrol elemanları ve makaslar tekrar gözden geçirilerek gerekli düzenlemeler yapılır.

• Basılan kağıtlar, çok renkli makinelerde 2. baskı ünitesine gönderilmesi için gerekli ayarlar yapılır. Ayarların tam ve eksiksiz yapılıp yapılmadığı kontrol etmek için öncelikle mürekkep ünitesi çalıştırılmadan boş bir şekilde makineden kağıt geçirilir. Sonrasında deneme baskısı yapılır. Deneme baskısı ise yıkanmış ve su verilmiş olan kalıba mürekkep merdaneler vasıtasıyla mürekkep verilerek yapılır.

• Deneme baskısı yapıldıktan sonra çıkan kağıtlar üzerinde gerekli boya dağılımı, montaj hataları, resimlerin duruşu, kayma, çiftleme ve her türlü ayar bozuklukları belirlenip düzeltildikten sonra asıl baskıya başlanır. Baskı işlemi sırasında baskıcının, basılan işin temizliğine, renk tonunun aynı kalmasına, makinenin doğru olarak çalışmasına, ayarlı baskının bozulmamasına, kağıdın düzgün gitmesine ve mürekkep-su dengesinin sağlanmasına dikkat etmesi gerekir.

Ofset Baskı Çeşitleri

Ofset baskı; tabaka ofset baskı ve web ofset baskı olmak üzere iki ana kola ayrılmaktadır.

Tabaka Ofset Baskı: Baskı materyali olarak kağıt tabakaların kullanıldığı baskı çeşidi olan tabaka ofset baskının 25×35 cm’den 70×100 cm’ye kadar olan boyutlarda yapılabilir. Kitap, dergi ve gazete basımı için en uygun baskı çeşididir. En az iki ve en fazla on iki renkli baskı makinesi çeşitleri mevcuttur.

Web Ofset Baskı: Tabaka ofsete göre az maliyetli ve yüksek hızda olan, bobin kağıtlarının kullanıldığı ofset baskı çeşididir.  Dergi ve gazete basımlarında kullanılan bir baskı çeşididir.