Reishi Mantarı Nedir?

Bilimsel adı “Ganoderma lucidum” olan reishi mantarı Çince’de “ling chih” ve “ling zhi” olarak bilinmektedir. Tıbbi olarak Asya ülkelerinde binlerce yıldır kullanılan reishi mantarının faydaları ve yan etkileri ile bilimsel çalışmalar yeni yeni yapılmaya başlanmıştır. Son yıllarda oldukça popüler hale gelen ve ülkemizde kırmızı mantar olarak da bilinen reishi mantarı toz, kapsül, tentür formlarında satılmaktadır. Bilimsel çevrelerin tamamı tarafından kabul görmemekle ve hakkında yapılan klinik çalışma sayısı az olmakla birlikte kırmızı reishi mantarının bağışıklık sistemini güçlendirdiği, kansere karşı koruma sağladığı, stresi azalttığı söylenmektedir.

Reishi Mantarının Özellikleri

Reishi; yumuşak, düz, göze çarpan kırmızı cilalı, böbrek şeklinde kapaklı ve beyaz kenarın altında kahverengi gözenekli ve donuk bir polipor (etli) mantar türüdür. Alt tarafında odacıklarının olmaması, morfolojik anlamda “polipor” olarak sınıflandırmasına yol açar.

Reishi mantarının en belirgin özellikleri şunlardır;

• Genellikle koyu kırmızı veya kahverengiye yakın renklerde bulunan bu mantar türü, cilalı parlak bir yüzeye sahiptir.

• Sıcak iklimlerde, sert gövdeli ağaç diplerinde yaklaşık 9 ayda yetişir.

• Erik ve meşe ağaçları kütüklerinin üzerinde yaygın olarak görülür.

• Doğada reishi, özellikle akçaağaç gibi yaprak döken ağaçların dipleri ve kütüklerinde yetişir.

• Bu tür yaşlı ağaçlardan sadece iki veya üç türü reishinin büyümesine elverişli ortam sağlar. Bu sebeple reishinin vahşi doğa formu nadirdir.

• Testere tozları, tahıl ve odun kütüklerinin alt tabakalarda da yetişebilir.

• Belirgin bir sapı yoktur; şapkası düz, yumuşak ve kırmızı cilalıdır.

• Yaşına göre alt bölümü kahverenginin tonlarında olabilir.

• Altında odacık bulunmaz, sporlarını ince gözeneklerden yayar.

• Tahta gibi sert ve tadı acıdır.

• Çevresel koşullar, reishi mantarının morfolojik özelliklerinde önemli rol oynar.

• Gelişim morfolojisini en çok etkileyen faktörler; ışık, sıcaklık ve nemdir.

• Su ve hava kalitesi, mantarın morfolojisi üzerinde daha az derecede etkilidir.

• Yüksek karbondioksit düzeyleri mantarın köklerinin uzamasını engeller.

• Kapaksız sapları da karbondioksit seviyelerinden etkilenebilir.

Reishi mantarının içeriğindeki önemli maddeler şunlardır;

• Reishi mantarı; “steroid” hormonlarına benzer bir moleküler yapıya sahip olan ve “ganoderik asitler” olarak adlandırılan bir grup “triterpen” madde üretir.

• Ayrıca, polisakkaritler (beta-glukan gibi), kumarin, manitol ve alkaloidler dahil olmak üzere mantarların içeriğinde bulunan diğer bileşikleri de içerir.

• Bunun dışında; ganoderol, ganoderiol, ganodermanontriol, lucidadiol ve ganodermadiol gibi maddeler de bulunur.

• “Fungal Immünomodülatör Proteinler” (FIP) adı verilen immün yapı özelliklerine sahip biyoaktif maddeler bakımından da zengindir.

• FIP’ler, bağışıklık yanıtını sağlayan farklı hücreleri ve hücresel bileşenleri uyarır.

Reishi Mantarının Faydaları Üzerine Araştırmalar

Reishi mantarı hakkında bilimsel çalışmalar son yıllarda ağırlık kazandı. Bazı klinik çalışmalarda kırmızı reishi mantarının bağışıklık sistemini güçlendirdiği, kansere karşı koruyucu özelliği olduğu veya stresi azalttığı belirtiliyor. Ancak bu tür faydaları hakkında henüz net bir bilimsel kanıt bulunmuyor. Günümüze kadar yüksek tansiyon, diyabet, ülser türleri ve kansere karşı korunma amacıyla kullanılmıştır. Bazı inanç öğretilerinde mantarın bilgelik, mutluluk ve uzun ömür getirdiğine inanılır.

Reishi mantarı, özellikle Doğu tıbbında popülerdir. Bağışıklık sistemini güçlendirmek ve kansere karşı savaşmak gibi çeşitli potansiyel faydaları olduğu belirtiliyor. Bununla birlikte güvenliği de sorgulanmaktadır. Sağlık bakımından önemli etkileri olan triterpenoidler, polisakkaritler ve peptidoglikanlar gibi moleküller içerdiğinden bu maddelerin olumlu etkileri ile ilişkili faydaları üzerinde duruluyor.

Reishi mantarı, enfeksiyon ve kanserle savaşan beyaz kan hücreleri üzerindeki etkileriyle bağışıklık sistemini güçlendirebilir:

• Reishi mantarı üzerinde yapılan çalışmalarda bağışıklık sistemini güçlendirebileceği; beyaz kan hücrelerindeki genleri etkileyebileceği değerlendiriliyor.

• Bazı reishi formlarının beyaz kan hücrelerindeki inflamasyon yollarını değiştirebileceği tespit edildi.

• Kanser hastaları üzerinde yapılan araştırmalar, mantarda bulunan moleküllerden bazılarının “doğal öldürücü hücreler” olarak adlandırılan bir tür beyaz kan hücresinin aktivitesini artırdığını göstermiştir. Bu hücreler, vücutta enfeksiyonlarla ve kanserle savaşır.

• Bir başka çalışmada da, reishinin, kolorektal (kalın bağırsak) kanseri olan hastalarda diğer beyaz kan hücrelerinin (lenfositler) sayısını artırabileceği belirlenmiştir.

• Reishi mantarının bağışıklık sistemine faydaları hasta olanlarda görülmesine rağmen, bazı kanıtlar da, sağlıklı insanlara yardımcı olabileceğini gösteriyor.

• Mantarın, stresli koşullara maruz kalan sporcularda enfeksiyonlarla ve kanserle savaşan lenfosit fonksiyonlarını iyileştirdiği de tespit edilmiştir.

Reishi mantarı kanser önleme veya tedavisi için standart tedavinin bir parçası olmazken, olumlu etkileri görülebilmektedir:

• Potansiyel kanserle mücadele özellikleri nedeniyle birçok insan bu mantarı tüketmektedir.
• Bir çalışmada, meme kanserinden kurtulan 4 bin kadından yüzde 59’unun reishi mantarı kullandığı belirlenmiştir.
• Çeşitli testler, resihinin kanser hücrelerinin ölümüne yol açabileceğini göstermiştir.
• Reishi-kanser ilişki ile ilgili çalışmaların sonuçları, hayvanlarda veya insanlarda eşit değildir.
• Bazı çalışmalarda, testosteron hormonu üzerindeki etkileri nedeniyle reishinin prostat kanseri için yararlı olabileceği araştırılmıştır.
• Bu mantarda bulunan moleküllerin prostat kanserini tersine çevirdiğini gösterse de, bu bilgilerin teyit edilmesi için daha büyük çaplı çalışmalara ihtiyaç duyulmaktadır.
• Reishi ile yapılan 1 yıllık tedavinin kalın bağırsaktaki kanser tümörlerinin sayısını ve boyutunu azalttığı gözlenmiştir.
• Bununla birlikte reishinin geleneksel kanser tedavi yöntemleri ile birlikte kullanılması gerektiği belirtilmektedir.

Reishi mantarının anksiyete ve depresyonu azalttığı; yaşam kalitesini iyileştirdiği gözlenmiştir;

• Reishinin yorgunluk ve depresyona karşı yaşam kalitesini geliştirebileceği değerlendirilmektedir.
• Baş ağrısı, baş dönmesi ve sinirlilik ile ilişkili “nevrasteni” (sinir zafiyeti) hastalığı hakkında 132 kişi üzerinde yürütülen çalışmalarda reishinin etkileri incelenmiştir.
• Buna göre, 8 haftalık reishi takviyesi sonrası nevrasteni hastalarında yorgunluğu azaltıldığı ve hastaların genel durumunda düzelme eğilimi görüldüğü tespit edilmiştir.
• 48 meme kanseri vakası üzerinde yapılan bir çalışmada da, 4 hafta süreyle reishi tozu alan hastaların yorgunluğunun azaldığı ve yaşam kalitelerinin düzeldiği belirlenmiştir.
• Çalışmalara katılan insanların daha az kaygı ve depresyon yaşadığı da tespit edilmiştir.
• Reishi mantarı, depresyon gibi ruhsal durumlarda belirli hastalıkları olan insanlar için olumlu sonuçlar verirken, bir kısım hastalardaki yararları konusunda kanıtlar bulunmamaktadır.

Reishi; bağışıklık sistemi, kanser, depresyon ve yaşam kalitesi üzerindeki etkilerine ek olarak sağlığı geliştirme potansiyeli açısından da incelenmiştir:

• Kalp sağlığı hakkında 26 kişi üzerinde 12 hafta süren bir çalışmada, reishi mantarının “iyi” (HDL) kolesterolü artırabildiği ve trigliserit seviyelerini azaltabileceği belirlenmiştir.

• Bununla birlikte, sağlıklı yetişkinlerde yapılan araştırmalarda da, kalp hastalığı risk faktörlerinde iyileşme göstermemiştir.

• Yaklaşık 400 kişi ile yapılan daha büyük 5 farklı çalışmada ise, mantarın, kalp sağlığı için yararlı bir etkisi görülmemiştir.

• Araştırmacılar, reishi mantarının 16 hafta boyunca tüketmenin kolesterolü geliştirmediğini bulmuşlardır.

• Genel olarak kalp sağlığı açısından faydaları konusunda daha fazla araştırmaya ihtiyaç duyulmaktadır.

• Bazı çalışmalar da, reishi mantarında bulunan moleküllerin hayvanlardaki kan şekerini düşürebileceğini göstermiştir. İnsanlar üzerindeki bazı ön araştırmalarda da benzer bulgular ortaya çıkmıştır.

• Reishi mantarının kan şekerini düşürdüğü; ancak bir plasebodan daha kötü sonuçlar verdiği belirlenmiştir.

• Mantarın 4 ila 12 hafta süreyle tüketilmesine ilişkin bir çalışmada da, kandaki iki önemli antioksidan enzim seviyesinde bir değişiklik olmadığı belirlenmiştir.

• Bununla birlikte, reishi mantarının iyi kolesterol veya kan şekerini iyileştirebileceği kanıtlanmıştır.

Reishi Mantarı Hakkındaki Diğer Bazı Araştırmalar

• Methodist Kanser Araştırma Laboratuvarı’nda yapılan bir araştırmanın sonuçlarına göre, kanserli hücre yapılanmasını yavaşlatan reishi mantarı, prostat ve meme kanserine yol açan hücrelerin yayılmasını önlüyor. Araştırmada tek başına kanser tedavisi için yeterli olmadığı da vurgulanırken, tedavi sürecinde besin takviyesi olarak kullanılabileceği belirtiliyor.

• Çin Ulusal Tıp Araştırma Enstitüsü ve özel bir araştırma laboratuarı tarafından yapılan araştırmaya göre de, karaciğerde aşırı bağ dokusu birimi olan hepatik fibroz hastalığının tedavisinde kırmızı reishi mantarının olumlu sonuç verdiği belirlenmiştir. Buna göre, karaciğer bazı hastalıklara karşı kendi kendine mücadele verirken, bağ dokusu birikimine karşı reishi ekstresi destek olabiliyor.

• 2015 yılında “Cochrane” adlı kanser tedavisi araştırmasında reishi mantarının kansere karşı etkileri hakkında yeterli kanıt bulunamadı. Bunun yanında mantarın, “tümör yanıtını artırma ve konakçı immünitesini uyarabilme potansiyeli göz önünde bulundurularak geleneksel tedavilere alternatif olarak fayda sağlayabileceği” öne sürüldü.

• Reishi mantarının stresi azalttığı yönünde bir araştırma olmasa da, bazı forumlar ve kitaplarda stresi azaltmaya yardımcı olduğu yönünde görüşler beyan ediliyor. Duygusal olarak rahatlama sağladığı, stres sonucu vücutta oluşan fiziksel sorunlarla da mücadele ettiği belirtiliyor.

• Bazı çalışmalara göre de, reishi mantarının kaygıyı ve yorgunluğu azalttığı; uykusuzluğa karşı etkili olduğu kaydediliyor.

Reishi Mantarının Yan Etkileri

Reishi mantarının faydaları yanında bazı yan etkilerini de göz ardı etmemek gerekiyor. Örneğin; boğaz ve burun kuruluğu, mide bulantısı ve baş dönmesi yaygın olarak görülen yan etkilerindendir.

Ayrıca kemoterapi ve bazı bağışıklık sistemi ilaçları ile etkileşime geçerek olumsuz etkilere yol açtığı belirtiliyor. Bu yüzden günlük herhangi bir ilaç kullanılıyorsa olası yan etkilerine karşı uzman doktora başvurulmalıdır.

Popülerliğine rağmen reishi mantarının güvenliği sorgulanmaktadır:

• Bazı araştırmalara göre, reishi mantarını 4 ay tüketenlerin yaşayacağı yan etkilerin, plasebo alanların yaşayabileceği yan etkilere oranla iki kat daha fazla olduğu belirlenmiştir.

• Bununla birlikte, bu yan etkiler, hafif mide ağrısı veya sindirim sorunlarıdır.

• Karaciğer sağlığı üzerinde herhangi bir yan etki belirlenememiştir.

• Reishi mantarı ekstresinin 4 hafta kullanım sonrası sağlıklı erişkinlerde karaciğer ve böbrekler üzerinde herhangi bir zararlı etki yaratmadığı belirlenirken, iki vaka çalışmasında karaciğer problemleri gözlenmiştir.

Önemli uyarı: Gebe veya emziren, kan bozukluğu olan, ameliyat geçirecek veya düşük tansiyona sahip kişilerin reishi mantarı tüketmemesi tavsiye ediliyor.

Reishi Mantarı Nasıl Kullanılır?

Bazı gıdaların veya takviyelerin aksine reishi mantarının dozu, hangi tipte kullanıldığına bağlı olarak değişebilir. Mantarın boyutuna bağlı olarak dozlar 25 ila 100 gram arasında değişebilmektedir. Yaygın olarak, mantarın kurutulmuş ekstresi kullanılır. Bu durumlarda doz, mantarın formuna göre 10 kat daha az olabilir. Örneğin, 50 gram reishi mantarı, yaklaşık 5 gram kendi özü ile karşılaştırılabilir. Mantar özütünün dozları değişir; ancak tipik olarak günde yaklaşık 1,5 ila 9 gram arasında tüketilebilir. Ek olarak, bazı takviyeler ekstrenin sadece belirli kısımlarını kullanır. Bu durumlarda önerilen dozlar, yukarıda bildirilen değerlerden çok daha düşük olabilir.

Reishi mantarı, buruk ve acı tadı sebebiyle taze veya kurutulmuş olarak ince toz halinde suda çözdürülerek kullanılır. Bir çaydanlıktaki suya reishi özü (ekstresi) katılır. Su yaklaşık 2 saat kaynatılır. Kaynadıktan sonra hemen tüketilmesi gerekir. Yüksek oranda antioksidan içerdiği için bir buçuk saat içinde özelliğini büyük oranda kaybeder. Bu sebeple bekletilmeden tüketilmelidir. Kaynatma işleminden sonra ortaya çıkan sıvının tadı oldukça acıdır. Daha etkin kırmızı reishinin tadı daha fazla acıdır. Bu sebeple bazen ek konsantrasyon için kaynatma işlemi tekrarlanır.

Reishi, alternatif olarak, bir formül kaynağında bileşen olarak kullanılabilir veya bir sıvı, kapsül veya toz halinde ekstre yapmak için faydalanılır. Gövdesi oluştuktan sonra hasat edilir, kurutulur ve öğütülür. Doğrudan çay veya içecek formuna dönüştürmek için tabletler veya kapsüller halinde işlenir.

Reishi mantarı miktarının günlük 2,5 gramı aşmaması tavsiye ediliyor. Günlük alınması gereken miktarın 4 eşit parçada gün içinde aç karna alınması öneriliyor. Önerilen dozda hangi formunun kullanıldığı dikkate alınır!

Reishi Mantarı Hakkında Faydalı Bilgiler

• Reishi mantarı herkesin kullanması için uygun bir mantar türü değildir.

• Sağlık şartları ve kullanılan ilaçlara göre doz belirlenmesi gerekir.

• Türler arasında en çok kırmızı reishi mantarının özellikleri araştırılmıştır.

• Farklı formları; hücre, hayvan ve insan çalışmalarında test edilmiştir.

• Reishi mantarı, ticari olarak üretilmekte ve satılmaktadır.

• Taze olarak yenebilirken, toz halindeki formları ve özel molekülleri içeren ekstreleri de yaygındır.

• Doğu Asya ve Kuzey Amerika’daki ağaç kütükleri üzerinde yaygın 6 renkte yetişir; alternatif tıpta kırmızı türü kullanılır.

• Çoğu bitkisel ilaçlarda olduğu gibi faydalarını destekleyen çok fazla bilimsel araştırma bulunmamaktadır.

• Bununla birlikte, yaşlılık belirtileri ile savaşan yetenekleri ve antioksidan özellikleri ile ünlüdür.

• Reishi mantarları, Batı kanser tedavilerinde alternatif olarak kullanılmamaktadır.

• Alternatif ve geleneksel Çin tıbbında genellikle kurutulur ve toz haline getirilerek çay formunda tüketilir.

• Bazı kültürlerde taze veya pişmiş olarak da tüketilebilmektedir.

• Bazı uzmanlar, yemeklerle birlikte 1,5 gram kadar alınan reishi mantarının olası faydaları için yeterli olabileceğini belirtiyor.

• Bazı bitkisel ilaç uzmanları, düşük tansiyona karşı reishi mantarı takviyelerini reçete eder.

• Reishi mantarı, kanı incelterek kan basıncını yükseltir. Bu sebeple, “antikoagülan” veya “antitrombosit” ilaçlarla kullanılmaması tavsiye ediliyor.

• Tansiyon ve kan pıtılaşması sorunlarında kullanmadan önce doktora danışılmalıdır!