Sodyum Eksikliği

Sodyum Eksikliği

Sodyum, vücutta kan basıncını düzenleyen, kas ve sinir hücrelerinin düzgün çalışmasını sağlayan bir elektrolittir. Kandaki normal sodyum düzeyi değerleri 135 – 145 mEq/L olarak kabul edilmektedir. Sodyum eksikliğinde görülen hastalıklar veya belirtiler arasında en çok; iştah kaybı, bulantı, kusma, zihin karışıklığı, beyin fonksiyonlarında azalma, kas krampları yer almaktadır. Bu belirtiler sodyumun hangi değer aralığında olduğuna ve eksikliğinin ne kadar zamandır devam ettiğine bağlı olarak değişebilir.

Sodyum insan vücudunda en fazla bulunan minerallerdendir. Sodyum vücuda genellikle sofra tuzundan ve tuzlu gıdalardan alınır. Damarlardaki kan miktarı ve tansiyonun kontrol altında tutulmasında sodyumun önemi büyüktür.

Kandaki sodyumun normal bir aralıkta olması bazı hormonların kontrolündedir. Bu hormonlardan biri, böbreküstü bezi tarafından salgılanan aldosteron hormonudur. Bir diğeri ise kortizol hormondur. Beyinde bulunan hipofiz bezinin salgıladığı antidiüretik hormon (ADH) da kan sodyum düzeyini etkiler. Eğer kandaki sodyum seviyesi 135 mEq/L’den az ise, bu durumda sodyum eksikliği yaşanıyor demektir.

Kandaki sodyumun az olması, çoğunlukla az tuz tüketilmesinden meydana gelmez. Kanda sodyum azlığı, vücutta biriken aşırı sudan veya aşırı sodyum kaybından oluşur. Kortizol hormonunun veya tiroit hormonunun az olması da kandaki sodyum miktarını düşüren etkenlerdir. Antidiüretik (ADH) hormonunun aşırı salgılanması da vücuttaki su miktarını artırıp kan sodyum miktarını düşürebilir. Kandaki sodyum düşünce, baş ağrısı, bulantı, kusma, kramp, yorgunluk ve baygınlık gibi durumlar ortaya çıkar.

Çok fazla egzersiz yapanlar, özellikle de maraton koşucuları sodyum eksikliğini daha çok deneyimler. Bunun sebebi, vücutta sıvı birikimi oluşu ve sıvı atımının azalmasıdır. Kimi zaman, bazı ilaçların kullanımı da sodyum eksikliğine yol açar. Morfin, bazı idrar söktürücü ilaçlar, bazı romatizma ilaçları, Prozac ve Tofranil gibi ilaçlar, bu ilaçlara örnektir.

Erişkin bir insanın günlük sodyum ihtiyacı 1,5 gramdır. Bu oran, tuz olarak en fazla 5.8 gramdır. Bir besindeki sodyum miktarı 2,5 ile çarpılınca, tuz miktarı elde edilir. Örnek vermek gerekirse, bir besinde 1 gram sodyum varsa, o yemek 1×2,5=2,5 gram tuz barındırıyor anlamına gelir.

Ancak, tuz tüketimiyle bazı hastalıkların oluşması arasında da yakın bir ilişki bulunur. Diyetten tuz azaltılırsa, aşağıdaki hastalıkların görülme riski azalmaktadır:

  • Mide kanseri
  • Böbrek taşı
  • Tansiyon
  • Kemik erimesi

Sodyum Eksikliği ve Mide, Bağırsak Sorunları

Sodyum eksikliğinde ilk görülen sorunlar mide ve bağırsaklarda yaşananlardır. Sodyumun azalmasıyla birlikte iştah kaybı başlar, kusma ve mide bulantısı görülür. Eğer kusmaya neden oluyorsa vücut suyla birlikte daha fazla sodyum kaybedeceği için belirtilerin şiddeti artabilir.

Bilişsel Bozukluklar

Tıptaki adı “hiponatremi” olan sodyum eksikliği mental sağlıkla yakından ilgilidir. Vücuttaki tüm dokular hücre büyümesine karşı toleranslıdır ancak beyin dokusu sodyum eksikliği nedeniyle oluşan doku büyümesine karşı korumasızdır. Beyne etkileri arasında baş ağrısı, uyuşukluk, yorgunluk ve zihin karışıklığı ilk sıralarda gelmektedir. Sodyum eksikliği uzun süreli devam ederse bilinç kaybı ve komaya kadar giden ciddi sağlık sorunlarına yol açabilir.

Kaslardaki Etkileri

Sodyumun düşmesi kas sisteminde de bazı problemlere yol açabilir. Nedeni belirlenemeyen kas kasılmaları, kramplar meydana gelebilir ve kaslarda güç kaybı yaşanabilir.

Belirtilerin Şiddeti

Yazımızın başında da belirttiğimiz gibi sodyum eksikliğinde ortaya çıkan belirtiler sodyum seviyesinin ne kadar düştüğüne ve eksikliğin ne kadar süredir yaşandığına bağlı olarak değişebilir. Eğer sodyum seviyesi yavaş yavaş azalıyorsa tehlikeli noktaya gelene kadar herhangi bir belirtiye yol açmayabilir. Aniden düştüğünde ise bir veya bir kaç belirti bir arada görülebilir. Düşük sodyum değerleri aynı olsa da yaşlılarda gençlere oranla daha şiddetli belirtilere yol açar. Sodyum dengesizliğini düzeltmek için uygun tedaviye başlanılmazsa belirtiler şiddetini arttırarak devam eder.

Sodyum Düşüklüğünün Çeşitli Hastalıklarla İlişkisi

Tiroid yetmezliği (Hipotiroidi): Tiroid bezinin az çalışması ve bu yüzden tiroid hormonu üretiminin az olması kandaki tiroid hormonlarının (T3 ve T4) düşük olmasına sebep olur. Bu durumun adı hipotiroididir. Tiroid yetmezliğinde vücudun metabolik işleyişi yavaşlar, bu da vücudun dengesini bozar. Bununla birlikte, ruhsal çöküntü, unutkanlık ve uykusuzluk da görülür. Hamilelik döneminde tedavi edilmezse, bebeklerde zeka geriliğine yol açabilir. Tiroid yetmezliğine sahip insanlar tedavi olmazsa, kanlarındaki sodyum seviyesi düşer.

Böbrek üstü yetmezliği: Bu durum, adrenal bezin kendi hastalığı nedeniyle de olabilir, hipofizden ACTH hormonunun az salgılanması sebebiyle de oluşabilir. Halsizlik, yorgunluk ve bitkinliğe sebep olduğu gibi iştahsızlık ve kilo kaybına da yol açabilir. Tuz yeme isteği ve hafif ateşe neden olabilir. Adrenal androjenlerin eksikliği sebebiyle, kadınlarda kıl ve tüy kaybı, adet kesilmesi gibi durumlar gözlenebilir. Hipofize bağlı adrenal yetmezlikte LH, FSH, TSH hormonları eksikliğine bağlı belirtiler de bulunabilir.

Hipofiz yetmezliği: Hipofiz bezi hasar gördüğünde hormon salgılayamaz ve hipofiz yetmezliği ortaya çıkar. Diğer adı hipopituitarizmdir. Hipofizden salgılanan hormon az salgılandığından, salgı bezlerinde de yetmezlik oluşabilir. FSH ve LH az salgılandığında, yumurtalık veya testislerin iyi çalışamadığı gözlenir.

Bu hastalıklarla birlikte, kansızlık (anemi), kan şekeri düşüklüğü gibi durumlarda da kanda sodyum düşüklüğü görülür. Kan yağları ise yükselir. Kemik erimesi oluşabilir. Eğer sodyum düşüklüğü, hormonal hastalıklara bağlı olarak, guatr ve tiroid nedeniyle, hipofize bağlı olarak, trigliserid yüksekliği ya da şeker hastalığı sebebiyle oluşmuşsa, endokrin uzmanına başvurulması gerekir.

Sodyum Eksikliğinin Nedenleri Nelerdir?

Sodyum düşüklüğünün nedenleri çeşitli olabilir. Bu nedenler, belli başlıklar altında incelenirse daha rahat anlaşılır:

1. Böbrek dışından sodyum kaybı yaşandığı durumlardaki nedenler:

  • Kusma ve ishal
  • Peritonit, pankreatit, yanıklar, kas erimesi
  • Yanıklar, aşırı terleme, kistik fibrozis

2. İdrarla sodyum kaybı yaşandığı durumlardaki nedenler:

  • Tuz kaybettiren nefrit
  • Adrenal yetmezlik
  • İdrar söktüren ilaçlar (örneğin tansiyon ilaçları)

3. Vücutta sıvı kaybı yaşanmadan oluşan sodyum düşüklüğünün nedenleri:

  • Tiroid yetmezliği (Hipotiroidi)
  • Hipofiz yetmezliği
  • Adrenal yetmezliği
  • Bazı epilepsi ilaçları, karbamazepin, klofibrate, siklosporin, fenotiazin, antidepresan ilaçlar, vinkristin)
  • Çok fazla su içmek
  • Uygunsuz ADH sendromu

4. Vücutta volüm artmasına bağlı olarak gelişen sodyum oranı değişikliklerinin nedenleri:

  • Nefrotik sendrom olarak bilinen böbrek hastalığı
  • Siroz
  • Konjestif kalp yetmezliği
  • Kronik böbrek yetmezliği

5. Bazı hastalıklar sebebiyle gelişen sodyum düşüklüğünün nedenleri:

  • Şeker yüksekliği (hiperglisemi)
  • Mannitol isimli serumun kullanılması
  • Kanda trigliserid olarak bilinen yağ yüksekliği
  • Multipli myeloma hastalığı

6. Sodyum düşüklüğü ile birlikte gelişen hastalıklar:

  • Tiroid yetmezliği (Hipotiroidi)
  • Hipofiz yetmezliği
  • Adrenal Yetmezliği
  • Uygunsuz ADH sendromu

Sodyum Eksikliğinin Belirtileri Nelerdir?

Eğer kandaki sodyum seviyesi 130-135 mEq/L arasındaysa, hafif sodyum yetmezliği var denebilir. Bu durumda, çok fazla belirti ve şikayet baş göstermez.

Eğer bu seviye 120-130 mEq/L arasındaysa, aşağıdaki belirtiler görülür:

  • Bulantı
  • Kusma
  • Halsizlik

Sodyum seviyesi 115-120 mEq/L arasında seyrediyorsa, aşağıdaki belirtiler görülür:

  • Baş ağrısı
  • Halsizlik
  • Oryantasyon bozukluğu
  • Tansiyon düşmesi
  • İştahsızlık
  • Kas krampları ve ağrıları
  • Vücut ısısında düşme

Sodyum Eksikliğinin Tedavisi Nedir?

Tahlilde çıkan sodyum eksikliğinin, her şeyden önce bir laboratuar hatası olup olmadığı anlaşılmalıdır. Bunun için sodyum ölçümünün tekrarlanması veya başka bir laboratuarda yeniden yapılması önerilir. Bununla birlikte, üre, kreatin, idrar dansitesi, böbrek testi, karaciğer testi, kanda şeker, kanda trigliserid gibi ölçümler de yapılmalıdır. Bunlara ek olarak, mutlaka tiroid hormonu da (TSH, T3 ,T4) ölçülmelidir. Eğer kandaki sodyum seviyesi 125 mEq/L’nin altındaysa, hızlıca bir hastanenin acil servisine başvurulmalıdır.

Sodyum Hangi Besinlerde Bulunur?

  • Tuz
  • Maden suyu
  • Beyaz peynir
  • Cheddar peyniri
  • Parmesan peyniri
  • Mozarella peynir
  • Krem penir
  • Tereyağı
  • Soya sosu
  • Ketçap
  • Hardal
  • Fast food yiyeekler
  • Konserve yiyecekler
  • İşlenmiş kümes hayvanları
  • İşlenmiş et
  • Şarküteri ürünleri
  • Salça
  • Ekmek
  • Simit
  • Poğaça
  • Bisküvi
  • Fındık
  • Fıstık
  • Ceviz
  • Tuzlu kuruyemişler
  • Kereviz
  • Havuç
  • Kırmızı biber
  • Yeşil biber
  • Hamsi
  • Kabuklu deniz hayvanları

Kaynaklar

, , ,

Sodyum Eksikliği İçin 1 Yorum Yapılmış

  1. Dilan 14 Ekim 2013 #

    Çok teşekkür ederim gerçekten ödevime çok yardımcı oldu. :)

Bir cevap yazın