Uykusuzluğun Nedenleri

Uykusuzluğun Nedenleri

Uykusuzluk yani uyuyamama, uykuya kolay dalamama fiziksel ve psikolojik bazen de ikisinin karışımı olarak ortaya çıkabilmektedir. Uykusuzluk veya az uyku günde 6 saatin altında uyuyan insanlar için geçerlidir. Uzun süren uykusuzluk sonucunda vücutta fiziksel ve ruhsal olarak yıpranmalar oluşmaktadır. Bu yüzden uykusuzluk nedenleri iyice incelenmeli ve gerekiyorsa profesyonel yardım alınmalıdır.

Uykusuzluk Nedir?

Uykusuzluk, uykuya dalmakta ve uykunun devam ettirilmesinde yaşanan zorluktur. Uykusuzlukta, uykunun yeterince dinlendirici olmamasından da şikayet edilir. Insomnia olarak da bilinen uykusuzluk, yetişkinlerin yüzde 10 ile 15′ i arasında görülür. Özellikle ilerleyen yaşlarda ve kadınlarda daha yaygın olan uykusuzluk, bilişsel ve psikomotor performansta düşüş yaşanmasına, yaşam kalitesinin bozulmasına, duygu durum ve anksiyete bozukluklarına sebep olabilir.

Uykusuzluk, sabahları yorgun, huzursuz uyanmaya, hırçınlık, kızgınlık ve kavga eğilimine, bilişsel problemlerle birlikte hafızanın zayıflamasına da neden olabilir. Uykusuzluğun en çok korkulan sonuçlarından biri de kilo alımıdır. Az veya kalitesiz uyku uyuyan kadınların, erkeklere göre kilo problemleri yaşaması daha olasıdır. Bununla birlikte, menopoz, hamilelik gibi dönemlerde de kadınların uykusuzluk yaşadığı görülür. Uykusuzluk genel olarak kadınlarda erkeklerden daha fazla görülür.

Uyku zamanı ve uykunun süresi biyolojik saat ile belirlenir. Eğer uykuyu düzenleyen sistem bozulursa, bağışıklık sistemi de bozulur. Kanser, diyabet, kalp-damar ve karaciğer hastalıklarına davetiye çıkaran uykusuzluk, beraberinde bilinç bozukluluklarını da getirebilir. Bununla birlikte, Hollandalı Prof. Dr. Derk-Jan Dijk’in başkanlığında yapılan bir araştırma göre, bir hafta boyunca uykusuz bırakılan deneklerin 711 geninde önemli değişikliklerin ve bozulmaların ortaya çıktığı belirlenmiştir.

Uykusuzluk akut ve kronik olmak üzere ikiye ayrılır:

  1. Akut uykusuzluk: Bu tip uykusuzluk, kimi zaman 1 gün, kimi zaman da 3 haftaya kadar sürer. Kişinin kendi evinden ve yatağından farklı bir yerde uyuması, stres, anksiyete, akut hastalık ve ağrılar, vardiyalı çalışma saatleri, kafein, alkol gibi faktörler, akut uykusuzluğu tetikler. Eğer yanlış öğrenilmiş davranışlara ve uykuya dair kaygı duymaya dönüşmezse, zamanla düzelir. Tedavisi için öncelikle altında yatan neden ortaya çıkarılmalıdır. Uykusuzluk, birkaç günden fazla sürerse, bir heime danışılmalı ve medikal tedavi başlatılmalıdır. Ayrıca, stres azaltıcı yöntemlerin kullanılması da akut uykusuzluğun geçmesine yardımcı olur.
  2. Kronik uykusuzluk: Kronik uykusuzluk kendi içinde 3 tipe ayrılır. Tüm tiplerin tedavisi için bilişsel ve uzmanlar tarafından uygulanacak davranışçı tekniklerin uzun vadede en etkin teknikler olduğu belirlenmiştir.
  • Psikofizyolojik uykusuzluk: Şartlanmaya bağlı olarak gelişir. Bu uykusuzluk tipinde, uykusuzluğun ve sonuçlarından korkma durumu baş gösterir. Bu korku, bir anksiyete bozukluğudur.
  • Polisomnografik uykusuzluk: Hasta, uyku durumunu yanlış algılar. Kaydedilen uykuyla, hastanın algıladığı uyku arasında tutarsızlık söz konusudur.
  • İdiopatik uykusuzluk: Bu, yaşam boyu süren, diğer nedenlerin dışlanmasıyla tanı konulan uykusuzluk türüdür.

Uykusuzlukta, aşağıdaki gruplar risk grubu olarak kabul edilir ve onlara uykularına daha çok dikkat etmeleri önerilir:

  • Sık sık seyahat edenler, özellikle de zaman farkı olan yerler arasında gidip gelenler
  • Vardiyalı çalışanlar
  • Yaşlılar
  • Hamileler
  • Menopoz dönemine yaklaşanlar, menopoz döneminde olanlar
  • Sürekli ilaç kullanmak zorunda olanlar
  • Alkol bağımlıları

Uykusuzluğun Ana Nedenleri

Hayat Tarzı

Uykusuzluğun, uyku bozukluklarının ana nedeni seçtiğiniz yaşam tarzıdır. Yaşam tarzı içinde beslenme, sigara ve alkol tüketimi, iş hayatı, stresi kontrol edememe, kafein ve tein tüketimi, gece mesaileri, dinlenmeniz gereken saatleri bilgisayar başında geçirmeniz gibi pek çok madde sayılabilir. Tüm bunlar vücudunuzun doğal saati üzerinde etkili olarak uyku düzeninizin bozulmasına, uykuya geçişin zorlaşmasına ve diğer uyku bozukluklarına neden olur. Hayat tarzınızda değişikliklere giderek daha kaliteli ve düzenli uyku uyuyabilirsiniz. Hayatınızda yaptığınız değişikliklerin uykunuz üzerindeki etkilerini daha iyi anlamak için bir uyku günlüğü tutabilirsiniz. Örneğin uyuyamadığınız bir gece o gün neler yaptığınızı, ne gibi olaylar yaşadığınızı, neler yediğinizi listelemek uykusuzluğun nedenlerini fark etmenizi sağlayabilir.

Rahatsızlıklar

Bazı hastalıklar ve hastalık belirtileri uyku düzeninin bozulmasına neden olabilmektedir. Bu hastalıklar astım gibi fiziksel ya da depresyon gibi ruhsal hastalıklar olabilmektedir. Uykusuzluk ya da uyku düzeninin bozulmasına verebileceğiniz belirli bir cevap bulamıyorsanız bu vücudunuzda yaşanan diğer sorunların habercisi olabilir. Böyle bir durumdaysanız doktorunuza başvurarak asıl nedenin ne olduğunu öğrenmelisiniz.

Klinik Uyku Bozuklukları

Uykusuzluğa neden olan belirli bir durum yoksa yaşadığınız sorun klinik uyku bozukluğu olabilir. Akut uykusuzluk olan insomnia ve narkolepsi gibi klinik uyku bozuklukları uykusuzluğunun altında yatan nedenler olabilir. Gırtlakta bulunan yağ dokusunun kalınlaşması sonucu uyku sırasında nefes alıp vermeyi zorlaştıran uyku apnesi gibi diğer sorunlarda uykunun kalitesini düşürmektedir. Uyku apnesi derin uykuya geçişi engellediği için gün için kendinizi sürekli yorgun ve uykulu hissedersiniz.

Psikolojik Etmenler

Kronik uykusuzlukların yüzde 50’den fazlasının, psikolojik nedenler olduğu bilinmektedir. Bu psikolojik rahatsızlıklar, anksiyete, depresyon, stres, şizofreni ve bipolar bozukluklardır. Psikolojik sorun yaşayan kimseler, kaslarında sürekli olarak gerginlik hissederler. Boyun, omuzlar, bacaklar rahatlamaz, gevşeyemez ve adale sertlikleri yaşanır. Uykuya dalış gevşeme gerektiğinden, kişi bir türlü uyku moduna giremez. Tedavi ancak, altta yatan psikiyatrik hastalığın saptanması ve iyileştirilmesi ile mümkündür.

Huzursuz Bacak Sendromu

Bacaklarda uyuşma ve rahatsızlık olarak bilinen bu sendrom, hareket edildikçe hafifler. Kadınlarda erkeklere göre iki kat daha fazla görülür. Hem gündüz hem de akşamları görülebilir ancak akşamları veya geceleri gündüzle kıyaslanamayacak kadar daha kötü hissedilir. Uykusuzluğa sebep olan huzursuz bacak sendromunun altında yatan nedenler tam olarak bilinememektedir. Biyokimyasal ve anotomik sebeplerden ortaya çıktığı düşünülen huzursuz bacak sendromu, kronik böbrek yetmezliğine, demir eksikliğine ve romatoid artrite de yol açabilir. Özellikle antidepresan kullananlarda ve hamilelerde daha çok görülür.

Sirkadiyen Ritim Bozuklukları

Bu durumda, bedenin biyolojik saati, gerçek saat ile uyumsuzluk gösterir. Uyumakta güçlük çekilmesine veya uygunsuz vakitlerde uyuklamalara yol açar. Nöbet sistemiyle, gece vardiyasıyla çalışan kimselerde veya zaman kayması yaşayacak şekilde seyahat edenlerde daha çok görülür.

Kafein ve Alkol Kullanımı, İlaçlar, Tıbbi ve Nörolojik Bozukluklar

Fazla kafein ve alkol tüketimi uykusuzluğa neden olur. Bununla birlikte ağrı, nefes darlığı, sık idrara çıkma gibi etmenler uykusuzluğa neden olabilir. Parkinson hastaları, Alzheimer’ı olanlar, ve multiinfarkt demans gibi bozukluklara sahip olanlarda görülebilir. Bununla birlikte, antidepresan ilaçlar, dekonjestan ve kortikosteroidler de uykusuzluğa sebep olabilir. Tedavi için, öncelikle altta yatan neden ortadan kaldırılmalıdır.

Bunların haricinde, aşağıdaki faktör ve hastalıklar da uykusuzluğa neden olabilmektedir.

  • Hormonal hastalıklar
  • Kronik ve ağrılı sendromlar
  • Kronik yorgunluk sendromu
  • Konjestif kalp yetmezliği
  • Kalp hastalığının sebep olduğu göğüs ağrıları
  • Asid reflü hastalığı
  • Kronik obstrüktif akciğer hastalıkları
  • Geceleri tekrarlayan astım nöbetleri
  • Obstrüktif uyku apnesi

Sağlıklı Bir Uyku için Nelere Dikkat Edilmelidir?

Uyku probleminden muzdarip kimseler, uykularının kalitesine dikkat ederlerse büyük ölçüce fayda sağlayabilirler. Kaliteli ve sağlıklı bir uyku için şu noktalara dikkat edilmelidir:

  • Yatmadan önce, aç ya da tok olunmamalıdır.
  • Yatmadan önce ve gün içinde çok miktarda kafeinli, alkollü içecek, kola, çay ve sigara içilmemelidir.
  • Gece geç saatte idrar söktürücü ilaç alınmamalıdır.
  • Grip ve diyet ilaçları kontrollü biçimde kullanılmalıdır.
  • Akşam saatlerinde fazla heyecan oluşturacak aktivitelerden kaçınılmalıdır.
  • Bir saat belirlenerek, kaçta yatılırsa yatılsın sabahları muhakkak o saatte yataktan kalkılmalıdır. Bu sayede, biyoritm düzene girecektir.
  • Uyku gelmeden yatağa girilmemelidir.
  • Uyku kaçınca, uyumaya çabalanmamalı, yataktan çıkılmalı ve başka bir odada vakit geçirilmelidir. Yatağa yalnızca uyku yeniden gelince dönülmelidir.
  • Uykuya yardımcı yastık ve yataklar tercih edilmelidir.
  • Yatak odasında TV, radyo gibi aygıtlar olmamalıdır.
  • Yatak odasının ışık ve ses yalıtımının iyi olması sağlanmalıdır.
  • Gündüzleri uyunmamalıdır.
  • Gün içinde düzenli ve yeterli şekilde egzersiz yapılmalıdır.

Amerika Birleşik Devletleri Ulusal Uyku Vakfı’nın yaptığı bir açıklamaya göre, bir kişinin ideal uyku saatini belirlenmesi o kişinin yaşıyla doğrudan ilgilidir. Vakfın çalışmasına göre, yaş bazı alınarak sunulan ortalama ideal uyku saatleri şöyledir:

  • Yeni doğan bebek (0-3 aylık): Yeni doğmuş bir bebek her gün 14 ile 17 saat arasında uyumalıdır. Bu rakamlar, içinde bulunulan şartlara göre 12 ile 18 arasında da olabilir.
  • 4-11 aylık bebek: Bu bebeklerin günde 12 ile 15 saat arasında uyku uyuması gerekiyor.
  • 1-2 yaş arası çocuk: Günde 11 ile 14 saat arası uyku bu çocuklar için yeterli.
  • 3-5 yaş arası çocuk: Henüz okula başlamamış bu çocukların günde 10 ile 13 saat arasında uyku uyuması lazım.
  • 6-13 yaş grubu: Bu çocukların, günde 9 ile 11 saat arası uyuması sağlıklı kabul ediliyor.
  • 14 -17 yaş grubu: Ergenlik çağındaki bu grup için günde 8 ile 10 saat arası uyku tavsiye ediliyor.
  • 18-64 yaş grubu: Genç yetişkinler ve yetişkinler günde 7 ile 9 saat arası uyku uyurlarsa, ideal uyku sürelerini tamamlamış sayılıyorlar.
  • 65 yaş ve üstü: 65’ini geçenlerin, günde 7 ile 8 saat arası uyuması kafi.

Uykusuzluk İçin Ne Zaman Profesyonel Yardım Alınmalı?

Uykusuzluk tüm yaşamınız üzerinde etkili olduğu için kısa sürede çözüm bulmanız gereken bir sorun olarak karşımıza çıkmaktadır. Yaşam tarzınızda yaptığınız değişiklikler, kullandığınız ilaçların değiştirilmesi, kafein gibi uyku kaçıran etkenleri azaltmanıza ve beslenmenize dikkat etmenize rağmen uykusuzluk çekiyorsanız bu konuda profesyonel yardım almanız gerebilir.

Aşağıdaki sorulara vereceğiniz yanıtlara göre bir uyku kliniğine giderek sorununuzun çözümü hakkında alternatifleri örenebilir ve tedavi sürecini başlatabilirsiniz.

  • Birkaç hafta boyunca haftada üç veya daha fazla gece uykusuzluk çekiyorsanız
  • Aşırı derecede horluyorsanız, uykunuzda boğazınız düğümleniyorsa, uyuyorken kısa süreli nefes kesilmeleri yaşıyorsanız
  • Bütün gece uyuyacağınızı düşündüğünüz bir gece belirli bir neden yokken birkaç saat sonra uyanıyorsanız ve bu durum haftalarca sürüyorsa
  • Nefes daralması ve göğüs ağrıları yaşıyorsanız
  • Uykusuzluk sonucunda günlük rutin aktiviteleri yapmakta zorlanıyorsanız

Uykusuzluk dünyanın her yerinde milyonlarca insanı etkileyen ve yaşam kalitesini düşüren önemli bir sorundur. Çoğu uykusuzluk şikayetleri geçici ve çözümü kolay sorunlardır. Ancak bazı durumlarda uykusuzluk vücudunuzda sağlığınızı kaybetmenize kadar varabilecek önemli değişikliklere neden olabilir. Bu yüzden vücudunuza kulak verin ve sorunun hangi aşamada olduğuna karar verip profesyonel yardım alın.

,

Bu yazıyla ilgili henüz yorum yapılmamış.

Bir cevap yazın