yavsan-otu

Yavşan Otu Nedir, Faydaları Nelerdir?

Latince adı Veronica chamaedrys olan, İngilizce’de germander speedwell, bird’s eye speedwell ve speedwell adlarıyla anılan yavşan otu, Türkçe’de çıban otu, oğlan otu, at teresi, miskotu ve yara otu gibi çeşitli isimlerle de bilinir. Çiçekli bitkiler familyasının çeşitlerinden biridir. Yaklaşık olarak 500 adet türü bulunur. Eskiden sıracaotugiller familyasında sınıflandırılan yavşan otu, yavşan (artemisia) ile karıştırılmamalıdır.

Yavşan otu, 50 cm uzunluğa kadar ulaşabilir ancak genellikle daha kısadır. Yaprakları karşılıklıdır, aynı zamanda üçgenimsi ve kenarı tırtıllıdır. Bu yapraklar, 2-5 cm uzunluğunda, 1-2,5 cm genişliğindedir ve koyu yeşil renktedir. Yaprak sapları kısa olur. Çiçekleri açık maviden mora uzanan tonlardadır. Üzerinde beyaz çizgi bulunur. Tam ortasında ise 2 adet pembe renkli döllenme tozluğu vardır. 4 adet küçük taç yaprağının her biri 8-12 mm genişliğindedir. Koparıldıktan kısa bir süre sonra solar. Sırf bu nedenle, “insanoğlunun sadakatsizliği” anlamına gelen Almanca “Männertreu” ismiyle de anılır.

Johann Franke, 1690 yılında yalnızca yavşan otu üzerine altı yüz sayfalık kitap yazmıştır. Yaşar Kemal’in romanlarında da adı sıkça geçer. Tadının acı olmasından dolayı zor yendiğini, ancak tereyağı ile tüketilebileceğini vurgulamak için şöyle bir atasözü söylenmiştir: “Yağ ile yavşan, sirke ile tavşan.” Bu söz, Kayseri’de “Yaş ile yavşan yenir, yağsız tavşan yenmez.”; Nevşehir’de “Yağınan yavşan yenir, kaldı ki davşan”; Yozgat’ta ise “Yağınan yavşan yenir” şeklinde söylenir.

Rivayete göre, 16. yüzyılda yakalandığı egzamadan ne yapsa kurtulamayan bir kral, bir çobanın ona verdiği yavşan otunu çay yaparak içtiğinde iyileşir.

Bir başka rivayete göreyse, çok eski zamanlarda, uzun yol yürüyenler ayaklarına bu otu bağladıkları içi hiç yorulmazlar, yolda karşılaştıkları hayvanlar onlara zarar vermez.

Yavşan otu nerede yetişir?

Daha çok Asya, Kuzey Amerika ve Avrupa’da yetişir. Yarı güneşli, yarı gölgelik yerler, ormanların seyrekleştiği bölümler, yol kenarları, çim, çimenlik ve meralarda daha iyi tutar. Hızlıca yayılır. Otun yarısı hemzemin şekilde yere tutunurken, diğer yarısı yerden yüksektedir. Bu, yavşan otunun diğerlerinden ayıran bir özelliktir. Gövdenin yere uzanan kısmı kök salarak yerde kümeler oluşturur.

İlkbahar veya sonbaharda biraz gölgelik bir yere ekildiğinde hiçbir ekstra çabaya ihtiyaç duymadan yayılır. Duvar çatlaklarında dahi yetişir. İlkbaharda ve yazın ilk dönemlerinde çiçeklenir. Çok sıcakta ve soğuk havalarda yapraklar dökülse de bir sonraki sezonda yeniden çıkar. Tazeyken kokusu yoktur. Kurumasının ardından güzel kokmaya başlar.

Yavşan otunun kullanım alanları

Yavşan otunun kökleri haricindeki her yeri, çay, tentür ve doğal ilaç yapımında kullanılır.

Mayıs ayından Eylül ayına kadar toplanıp temizlenmeli ve kurutulmalıdır. Bitkinin şifalı kısmı, yaprak ve çiçekleri Güneş altında kurutulmamalıdır. Muhakkak, gölgede kurutulmalıdır. Kurutma süresi çok önemlidir, şifasını kaybetmemesi için eterik yağlarını koruması gerekir. Bu nedenle uzun kurutma süreleri zararlıdır. Yalnızca kökler Güneş altında kurutulabilir. Kurutma sonrası muhakkak paketlenmelidir. Aktarlarda açıkta satılan otların etkisi ve kalitesi azalır.

Yavşan otu, kaşıntıyı önler. 1 litre kaynar suya konacak bir avuç yavşan otu, banyo edilecek su ile karıştırılıp duş alınırsa, kaşıntı ortadan kalkar.

Yavşan otu, tıkalı bronşları açma özelliği sayesinde geçmişte astım tedavisinde bile kullanılmıştır. Çiçek ve kızamık hastalıklarının iyileştirilmesinde de payı vardır.

Sinir sistemini korumak, metabolizmayı hızlandırmak ve kardiyovasküler hastalıklara karşı dirençli olmak için yavşan otu çayı tüketilebilir. Bu çay, iki tatlı kaşığı kurutulmuş, ince kıyılmış yavşan otunun, 400 ml kaynar suya ilave edilmesiyle hazırlanır. Çay, 10 dakika demlenmeye bırakılır, süzüldükten sonra içilir. Yavşan otu çayının çeşitli rahatsızlıkları gidermek için yapılan başka çeşitleri de vardır. Aşağıdaki malzemeler kullanılarak biraz önce bahsedilen şekilde de hazırlanabilir:

Kaşıntı önleyici çay:

  • 30 gr Yavşan otu
  • 20 gr Menekşe otu
  • 20 gr Papatya çiçeği
  • 20 gr Ladenotu
  • 10 gr Karahindiba kökü

Sedef çayı:

  • 30 gr Isırgan kökü
  • 30 gr Karahindiba otu
  • 20 gr Sofur sapı
  • 20 gr Yavşan otu
  • 20 gr Biberiye

Bronşit çayı:

  • 20 gr Menekşe otu
  • 20 gr Yavşan otu
  • 20 gr Kekik
  • 20 gr Sinirli ot
  • 20 gr Çuhakökü

Hafıza kuvvetlendirici çay:

  • 20gr Eğri kökü
  • 20gr Papatya çiçeği
  • 20gr Yavşan otu
  • 20gr Biberiye yaprağı
  • 20 gr Kılıçotu

Yavşan Otunun Faydaları

  • Yapısındaki iridoid glikozitler sayesine romatizmal hastalıkların tedavisinde kullanılır.
  • Siyatik tedavisinde etkilidir.
  • Metabolizmayı hızlandırır.
  • Kanı temizler.
  • Kardiyovasküler hastalıkların tedavisinde etkilidir.
  • Gut hastalığına karşı etkilidir.
  • Karaciğer problemlerine karşı koruma sağlar.
  • Öksürük ve bronşit tedavisinde kullanılır.
  • Birleşimindeki flavonitler sayesinde mide ve bağırsak rahatsızlıklarından meydana gelen şikayetleri azaltır.
  • Ülserin tedavisinde etkilidir.
  • Gastrit tedavisinde etkilidir.
  • Mide zarının kendi kendini yenilemesi ve onarmasına yardımcı olur.
  • İştah açar.
  • Taze halinden elde edilen eterik yağı ile balgam söktürür.
  • İdrar söktürür. Bu özelliğin daha etkin olması için maydanozla birlikte kaynatılıp içilebilir.
  • İdrar torbası iltihaplanmalarını engeller.
  • Hazmı kolaylaştırır.
  • Bağırsak kurtlarının düşürülmesine yardımcı olur.
  • Mikropları öldürür.
  • Birleşimindeki saponinler sayesinde nefes yolu rahatsızlıklarının tedavisinde etkilidir. Nefes darlığı çekenler için birebirdir.
  • Algıyı açar.
  • İshali önler.
  • Krampları geçirir.
  • Ateş düşürücüdür.
  • Kaşıntıya karşı etkilidir. Demlenmiş çayı ile banyo yapılırsa kaşıntıyı geçirir.
  • Egzama ve sedef hastalığının tedavisinde etkilidir.
  • Doğal bir saç bakım kürüdür.
  • Antiseptiktir.
  • Yaprağının yakısı kullanılarak vücuttaki yaralar iyileştirilir.
  • İltihapları önler. Yavşan otunun suyu ile ağızda gargara yapılırsa, ağız ve boğaz iltihaplarını tedavi eder.
  • Baş ağrısını ve kulunçlardaki tutulmaları keser.
  • Regl söktürücüdür. Ayrıca, kadınların regl dönemlerini daha rahat geçirmesini de sağlar. Bu etki için mısır püskülü ile birlikte kaynatılabilir.
  • Hayvanların çok sevdiği bir ottur. Süt veren hayvanlara yedirildiğinde, sağılan sütün daha şifalı olmasını sağlar.
  • Bebek pişiğine iyi gelir.
  • Sinir sistemini korur. Sinir zayıflığına iyi gelir.
  • Uykusuzluğu önler.
  • Avanos yavşanı” yüksek tansiyona iyi gelir. (Her yavşan türü bu özelliğe sahip değildir)
Bu makaledeki bilgiler çeşitli kaynaklardan derlenmiş olup bilgilendirme amacı ile yayınlanmıştır. Tüketim ve kullanım öncesinde bir sağlık uzmanına danışmanızı önemle hatırlatırız.

Görsel: Wiki

Bu yazıyla ilgili henüz yorum yapılmamış.

Bir cevap yazın