asbest-nedir

Asbest Nedir, Zararları Nelerdir?

Asbest, doğada kendiliğinden oluşan, ısıya, ateşe ve elektriğe dayanıklı 6 çeşit lifli mineralin ortak adıdır. Abest kelimesinin kökeni Antik Yunancadır ve “söndürülemez, yok edilemez” manalarına gelmektedir.

Doğada asbest lifleri mikroskobik halde de bulunsalar çok kalıcıdırlar. Ateşe, kimyasal reaksiyonlara ve bozulmalara dayanıklıdırlar. Bu özellikleri nedeni ile asbest yıllardır pek çok farklı ticari ve endüstriyel alanda kullanılmaktadır. Kullanımı son yıllarda azalsa da hala eski evler, okullar ve kamu binaları gibi pek çok bina asbest içermektedir.

Bir zamanlar “mucize mineral” olarak adlandırılan asbest, mezotelyoma denilen akciğer, karın veya kalpte görülen nadir ve öldürücü olan bir kanser türünün oluşmasındaki rolü ile ünlenmiştir.

Örneğin 11 Eylül 2001’de Dünya Ticaret Merkezi saldırılar sonucu yıkıldığında, yüzlerce ton asbest havaya karışmıştır. Kurtarma ekipleri, etraftaki insanlar ve moloz yığınlarının temizlenmesine yardım edenler bu asbest liflerini solumuş olabilirler. Ancak böylesine bir etkinin sonuçlarını uzun yıllardan önce görmek mümkün değildir.

Asbest Neden Zararlıdır?

Asbestin oluştuğu mikroskobik lifler rahatlıkla havaya karışabilir ve canlılar tarafından solunum yolu ile alınabilir. Bu lifler, şekillerinden dolayı akciğer dokusuna ve diğer solunum sistemindeki diğer dokulara yapışır.

Zamanla bu küçük lifler inflamasyona ve çeşitli sağlık problemlerine sebep olurlar. Bu problemlerden en büyük üç tanesi:

Mezotelyoma: Agresif bir kanser türüdür. Göğüs ve karındaki hayati organları koruyan ince bir zarda oluşur. Asbeste maruz kalmak, hastalığın tıbbi olarak kanıtlanabilmiş tek sebebidir.

Akciğer Kanseri: Daha çok sigara içmeyle ve radyasyona maruz kalma ile ilişkilendirilse de akciğer kanseri de asbeste maruz kalındığında görülme riski artmaktadır.

Asbestozis: Plevra denilen akciğer zarında oluşan yara dokuları nedeni ile oluşan dejeneretif bir solunum sistemi problemidir. Mezotelyoma başlangıcının habercisi olabilir.

Kimler Asbeste Maruz Kalabilir?

Milyonlarca insan, asbestin evlerin içinde ve dışındaki ticari ve sanayi malzemelerde yaygınca kullanımından dolayı asbeste maruz kalmaktadır. Amerika Birleşik Devletleri Çevre Koruma Ajansı’na göre az miktarlardaki asbest bile zararlıdır.

Asbestten maruz kalınabilecek yüzlerce meslek kolu vardır. Binlerce ticari üründe ve sanayide kullanılmış olan asbest, bu ürünlerin üretiminde görev almış insanlar için potansiyel bir tehlike arz etmektedir. Özellikle gemi inşası, ticari ürün üretimi, güç kaynakları ve inşaları asbestin belli başlı olarak kullanıldığı alanlardır. 1980 öncesi bu alanlarda çalışanlar muhtemelen asbest ürünlerine maruz kalmışlardır.

Kentsel dönüşüm ile birlikte eski yıllarda kullanılan asbest hafriyat ile birlikte atmosfere karışabilmekte ve solunum yoluyla binlerce insana etki edebilmektedir. Dr. Eşref Atabey, yapılan yıkımlar sonrası oluşan toz bulutunda asbeste maruz kalmamızın kaçınılmaz olduğunu belirtiyor. Çevresel etki sonrası bunun kişi üzerindeki etkisi ise 10-40 yıl arasında olabiliyor. (Kaynak: Evrensel.net)

Aşağıda asbeste en çok maruz kalınabilecek meslek gurupları sıralanmıştır. Bu mesleklerden birinde çalıştıysanız kariyeriniz boyunca muhtemelen asbeste maruz kalmış olabilirsiniz.

  • Uçak teknikeri
  • Otomobil teknikeri
  • Nalbant
  • Kazancı
  • Marangoz
  • İnşaat işçisi
  • Vinç operatörü
  • Kartonpiyer işçisi
  • Elektrikçi
  • İtfaiyeci
  • Isıtma, havalandırma ve klimalandırma sistemleri
  • Endüstriyel imalat işçileri
  • Yalıtım işçileri
  • Demir işçisi
  • Makinist
  • Ticaret filolarında çalışanlar
  • Değirmenci
  • Petrol rafineri çalışanları
  • Boyacılar
  • Borucu
  • Sıvacı
  • Sucu
  • Enerji santrali çalışanları
  • Demiryolu işçileri
  • Çatıcılar
  • Sac levha işçileri
  • Buhar borucuları
  • Kiremit döşeyiciler
  • Kaynakçılar
  • Alet yapıcılar

Asbest Nasıl ve Nerede Kullanılır?

Muhafaza edilen ve açılmamış asbest zararsızdır. Ancak asbest içeren kutu kırıldığında veya hasar gördüğünde asbest lifleri havaya karışabilir. Bu durumda asbest size ve etrafınızdakilere tehlike arz eder.

Asbesti nasıl kullanmanız gerektiği ettiğinize göre değişkenlik göstermektedir.

İş Yerinde: Asbest içerikli malzemeler ile çalışırken her zaman mevcut kurallara ve düzenlemelere uygun hareket ediniz. (Bu kural ve düzenlemeleri yerine göre Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, çalıştığınız kurumun kural ve düzenlemeleri ve kullanacağınız malzeme ile beraber gelen güvenlik uyarıları aracılığı ile öğrenebilirsiniz.) Bu kural ve düzenlemelere uymadığınız takdirde sadece cezalandırılmakla kalmazsınız aynı zamanda kendinizin ve etrafınızdakilerin sağlığını tehlikeye atmış olursunuz.)

Şantiyede: Müteahhitler ve şantiye sorumluları asbest kullanımı ile ilgili belli kuralları takip etmek zorundadırlar.

Evde: Ev içerisinde asbest kullanımı ile ilgili bir düzenleme olmasa da sizin ve etrafınızdakilerin sağlığı için dikkatli olmalı, güvenlik kurallarını dikkatlice okuyup uygulamalısınız.

Kentsel Dönüşüm ve Asbest

2012 yılında yürürlüğe giren kentsel dönüşüm yasası ile birlikte her yıl ortalama 500.000 konutun yenilenmesi hedefleniyor. Ancak bu yenilenme süreci vatandaşlar için büyük risk teşkil ediyor. 2010 yılı itibari ile  Asbest ithali ve kullanımı ülkemizde yasaklandı, kanserojen madde olduğu gerekçesi ile. Ancak özellikle 1960 – 1980 yılları arasında yapılan binalarda asbestli malzemeler kullanılmış olup günümüzde gerçekleşen yıkımlar ile birlikte atmosfere karışabilmektedir. Yönetmeliğe aykırı gerçekleşen yıkımlar ile birlikte kentsel dönüşüm noktalarında çevre halkının solunum yolu ile kanserojen etkiye maruz kaldığı iddiaları son senelerde sıkça gündeme gelmiştir.

Asbest Çeşitleri Nelerdir?

Asbest kelimesi benzer özellikler gösteren bir gurup silikat minerali için kullanılan genel bir terimdir. Bu özellikler:

  • Çabuk kırılıp dağılabilen ince fiber kristallere sahip olmaları
  • Ateşe, ısıya ve elektriğe dayanıklı olmaları
  • Sesi absorbe etmeleri

olarak sıralanabilir. Bütün asbest çeşitleri bu özellikleri paylaşsa da renkleri ve çekme mukavemetleri açısından birbirlerinden ayrılırlar.

Amosit Asbest: Kahve rengindedir ve amositin ticari bir ürünüdür. Son on yılda piyasadan kalkmıştır ve artık maden olarak çıkartılmamaktadır. Ancak geçmişte, asbestin en çok kullanılan ikinci türü idi. Bu nedenle pek çok insan, amosit asbestin sık kullanıldığı dönemde ona maruz kalmıştır. Amosit fabrikalarda ve binalarda yalıtım malzemesi olarak kullanıldığı gibi akustik ve yoğunluk seyreltici amaçları ile de kullanılmıştır. Pek çok ülke son 30 yılda amosit asbestin kullanımını yasaklamıştır.

Krizotil Asbest: Asbestin en yaygın ve hala maden olarak çıkartılan tek türüdür. Gelişmiş ülkelerde yaygın bir şekilde kullanılmıştır. Amerika Birleşik Devletleri ve Kanada’nın binalarında bulunan asbestin yüzde 90 ila 95’inin krizotil asbest olduğu tahmin edilmektedir. Bu kadar geniş kullanımı, onu asbest sebebi ile ortaya çıkan sağlık sorunlarının da baş sorumlusu yapmıştır. Ancak krizotil asbesti maden olarak çıkartmaya devam eden şirketler onun sağlık açısından bir tehlike arz etmediğini ispatlamaya çalışırlar. Krizotilin en sık kullanıldığı alanlardan biri de ateşe dayanıklı malzemeler ve yalıtım malzemeleridir. Bu nedenle Birleşik Devletler Donanması’na ait gemilerde, İkinci Dünya Savaşı ve Kore Savaşı sırasında çokça kullanılmıştır.

Tremolit Asbest: Asbest liflerinin amfobil çeşidi olan tremolit asbest, habis mezotelyom ve diğer asbest kaynaklı kanserlerin oluşumuna sebep olmaktadır. Asbestin diğer çeşitleri gibi tremolit asbest de büyük oranda magnezyum içerir. Kirli beyazdan yeşile kadar çeşitli renklerde bulunabilir. Özellikle vermikolit tortularında bulunur. Tremolit bulaşmış vermikolitler yüzlerce madencinin hayatına mal olmuştur.

Krokidolit Asbest: Krokidolit asbest Amerika Birleşik Devletleri’nde geçmişte kullanılmış asbestlerin yüzde 4’ünü oluşturmaktadır. Krokolit doğal olarak uzun, keskin ve düz desteler halinde oluşmaktadır. Mavi renkte olan krokidolit asbest diğer asbestlere nazaran daha sert ve kırılgan yapıdadır. Rahatlıkla kırılabilir ve iğne şeklinde olan ve kolayca teneffüs edilebilen lifler saçabilir. Hiç şüphesiz krokidolit, asbest çeşitlerinin en ölümcülüdür. Genelde iplik ve halat yapımında kullanılır. Plastiklerin dayanıklılığını arttırmak da kullanım alanları arasındadır.

Antofilit Asbest: Kahverengi asbest de denir ve yapısında demir ve magnezyum elementleri yoğunluktadır. Lifleri uzun ve esnek olarak bilinir. Amfobil alt sınıfından olan kahverengi asbest talk madenlerinde bulunur ve bazı solunum yolu rahatsızlıklarının nedenleri arasında gösterilir. Mezotelyom ile diğer asbest türleri gibi kesin bir ilgisi kanıtlanamamıştır. Nadir bulunması sebebi ile daha çok tüketici malzemelerinde bulunur. Bazı çimento çeşitlerinde ve yalıtım malzemelerinde de antofilit asbest mevcuttur.

Aktinolit Asbest: Aktinolit asbest de amfibol asbestler altsınıfına aittir ve bu nedenle görünümü ve yapısı da diğer amfibol asbestler gibidir. Magnezyum yoğunlukludur ve oldukça nadir bulunur. Rengi beyazdan koyu kahverengiye kadar değişiklik gösterebilir. Aktinolit asbestler nadir bulunabilmelerinden dolayı asbest içerikli ürünlerde kullanılmasalar da metamorfik kayalarda görülebilirler. Diğer asbest türleri gibi kanserojendirler ve mezotelyom kanserine sebep olurlar.

Bu yazıyla ilgili henüz yorum yapılmamış.

Bir cevap yazın