Sıcacık sofraların ve sohbetlerin eşlikçisi olan çaylar, en keyifli içeceklerimizden biridir. Çay demlemesi güzel ama peki ya çaydanlığın temizliği? Zamanla çaydanlıklar parlak görüntülerini kaybediyor. Çaydanlık temizlemenin kolay yolu var mı? Cevabı, merak edenler için yazdık.
Çay yapmak için kullandığımız, iki parçalı ve çoğunlukla metalden üretilen pişirme aracına, ‘çaydanlık’ denmektedir. Türkiye’de mutfak kültürünün ayrılmaz bir parçası, çaydanlıklardır. Sabah kahvaltılarında, ikindi sofralarında ve akşam yemek sonralarında her daim çay pişer. Çaydanlıklar çok sık kullanıldığı için, mutfağımızda en çok kirlenen araç gereçlerden sayılır. Çaydanlık temizliği için herkesin ilk önce yöneldiği, marketlerde satılan hazır ürünlerdir. Ancak bu ürünler oldukça etkili olsalar da kimyasal özellikleri bakımından tehlikelidirler. Kendi sağlığımız, ailemizin sağlığı ve hatta çevresel zararları bakımından temizlikte kimyasal ürünleri ne kadar az kullanırsak, iyidir.
Elbette, tercih sizin! Biz yazımızda, çaydanlığı temizlemenin en doğal ve pratik yollarına değineceğiz. Üstelik oldukça sağlıklı olan bu ipuçları, denemeye değer!
Çaydanlık Kültürü Üzerine
Evinde çaydanlık olmayan yoktur. Hatta yalnızca evlerimizde değil, işyerlerinde de çaydanlık mutlaka bulunur. Çaydanlık bizler için bir çeşit kültür simgesidir, diyebiliriz. Aslında çaydanlığın tarihine bakarsak, Çin kültürüne göz atmak gerekir. Çaydanlıklar binlerce yıl önce Çin’de şarap kaplarından ve seramik güğümlerden esinlenerek yapılmıştır. Türkiye’de ise çaydanlık evlerin bir demirbaşı gibidir.
Teknolojinin de etkisiyle, artık çaydanlığın çeşitli şekillerde üretimleri yapılmaktadır. Farklı modeller, otomatik olanlar, elektrikli olanlar, ısı ve zaman ayarlılar, cam hazneliler gibi değişik türleri vardır. Ancak en yaygın ve gündelik kullandığımız; alışılagelmiş olan çelik modellerdir.
Bunlara ek olarak günümüzde bir de pratik olması için sallama çaylar üretilmiştir. Bu çaylar hızlı iş temposunda olanlar için tercih edilse de, hiçbir şey demleme çayın yerin tutmaz.
Yine de tüm türlerde çay pişiren çaydanlıklar zaman içerisinde çok kullanılmaktan dolayı yıpranabilir ve kalıcı gibi görünen kirlere maruz kalabilir. Çaydanlıkların kararması ve kireçlenmesi, en çok karşılaşılan sorunlardandır.
Özellikle suyun kaynatıldığı bölüm olan, çaydanlığın alt kısmında daha çok kireçlenmelerle karşılaşılmaktadır. Buna ek olarak demliğin kararması bir başka yaygın sorundur. Zaman içerisinde, çaydanlıktaki kireç katmanı ve kararmış yüzey iyice yerleşir, bir iz gibi kalır. Bu durumun kirli görüntü ve estetik kaygılar hariç başka olumsuz sonuçları da vardır.
Örneğin uzun süre temizlenmeyen çaydanlık kireci, çay hazırlarken suyun geç kaynamasına neden olabilmektedir. Çünkü çaydanlığın içerisinde kireçlenme sebebiyle ayrı bir katman oluşur. Bu da ısı ile suyun daha geç etkileşime girmesine sebep verir. Ayrıca çay tiryakileri, kireçlenmiş bir çaydanlıkta pişen çayın gerçek lezzetini veremediğini söylerler.
Çaydanlık Temizlemenin Kolay Yolları
Çaydanlıktaki Kireç Katmanını Temizlemek
Çaydanlıkta biriken kireç katmanını temizlemenin birden fazla yolu vardır. Marketlerde satılan kireç çözme formülleri de etkilidir ancak yukarıda belirttiğimiz gibi sağlığa oldukça zararlıdır.
Sirke ve Karbonat: Sirke ve karbonat kullanımı kireç temizliğinde oldukça etkilidir. Sirkeyi kullanmanın birçok yöntemi ve metodu vardır. Öncelikle, çaydanlığın içini sirke ile doldurunuz. Tamamen ağzına kadar dolması gerekmiyor, ancak sorunlu olan bölgelere kadar doldurulabilir. Ayrıca bu sirke, evinizde bulunan herhangi bir sirke çeşidi olabilir. Daha sonra, sirke bu şekilde tüm gece boyunca çaydanlığın içinde beklemelidir. Yaklaşık 6 ile 8 saat böyle kalması yeterli.
Sürenin sonunda sirkenin büyük miktarını çaydanlığın içerisinden boşaltın (Çaydanlığın ibriğinden boşaltırsanız, ibriğin içi de temizlenir)Dibinde bir 2-3 yemek kaşığı kadar sirke kalmalıdır. İçerisine 1 yemek kaşığı karbonat ekleyiniz. Bu karışım biraz köpürecek, bu normaldir. Birkaç dakika bekleyen karbonat iyice köpürdükten sonra, elinize bir sünger ya da temiz fırça alarak, çaydanlığın içerisini ovmaya başlayabilirsiniz. Çaydanlığın iç yüzeyindeki kir tabakası gidene kadar silmeye devam edin. Temizlik işleminden sonra sıra durulamaya geldi. Çaydanlığınızı güzelce durulayın ve gönül rahatlığıyla kullanın.
Bu yöntem, sadece çaydanlık değil evinizde yer alan tüm metal eşyalar için etkili bir temizlik seçeneğidir.
Sirke ve Tuz: Tuz da iyi bir kir sökücü olarak kullanılmaktadır. Çaydanlığın içine 1 çay bardağı sirke ile 1 yemek kaşığı tuzu ekleyiniz. Daha sonra iyice karıştırınız. Bu şekilde karışımınızın bir süre beklemesi gerekiyor. Yaklaşık 10 dakika bekletmek yeterli olacaktır. Süre sonunda temiz bir süngerle karışımı dökmeden, çaydanlığı ovabilirsiniz. Tamamen temizlendiğinden emin olduktan sonra durulamaya geçebilirsiniz.
Limon Tuzu: Limon tuzu kullanmak da tek başına çaydanlıktaki kireçlenmeler için güçlü bir yöntemdir. Hatta limon tuzu, en yaygın yöntemlerdendir desek yanlış olmaz. Çaydanlığınızın içini suyla doldurun ve içine limon tuzu ekleyin. Bu karışım kaynatılarak, yavaş yavaş kireçli tabakaların çıktığı görülebilir. Limon tuzu kullanım miktarı tamamen çaydanlığınızı kaplamış olan kireç tabakasına bağlı olarak değişir. Eğer uzun zamandır temizlemiyorsanız, daha yoğun kullanmakta fayda var. Temizleme işlemi bittikten sonra, çaydanlığınızı durulayabilirsiniz.
Patates ve Limon Tuzu: İlginç bir yöntem olarak patates kabuklarını kullanmak da, çaydanlık temizliğinde tercih edilen seçeneklerdendir. Orta boy bir patatesin kabukları doğranır ve sadece kabuklar, çaydanlığa yerleştirilir. Ardından 4 yemek kaşığı limon tuzu eklenir. Üzeri suyla doldurulur. İyice kaynadıktan sonra çaydanlığı yıkayabilirsiniz. Bu karışım sayesinde çaydanlığınız tertemiz olacak. Aynı yöntemi yumurta kabuklarını kullanarak da yapabilirsiniz.
Limon Kabuğu ve Karbonat: Salatalardan artan limonlarınızı çöpe atmak yerine çaydanlık temizliğinde değerlendirebilirsiniz. Çaydanlığın içerisine yerleştirdiğiniz limonların üzerine su ekleyin ve yarım saat kaynatın. İçerisindeki karışımı boşaltın ve biraz karbonat serpin. Çaydanlığın içerisinde limon kabuğu ile karbonatı ovalayın. Bu yöntemle çaydanlığın içerisindeki kireçlenmenin eridiğini göreceksiniz.
Çaydanlıktaki Kararmaları Temizlemek
Çaydanlığınızın kararmalarını temizlemek istiyorsanız, yine sirke ve karbonattan yararlanabilirsiniz. Öncelikle çaydanlığınızı sirke dolu bir kabın içerisine koyup bir gece boyunca bekletebilirsiniz. Ya da sirkeye batırılmış temiz bir bezle çaydanlığınızı ovabilirsiniz. Yeterli gelmezse bir miktar karbonatla da ovmaya devam edilebilir. Ovma işlemi için en ideal malzeme, bulaşık süngeridir.
Bunların dışında sulandırılmış limon tuzuna bastırılmış bezle de çaydanlığın dış yüzeyi silinebilir.
Limon ve elma kabukları çaydanlığın dış yüzeyini parlatmada kullanılır. İster limon tuzu ister limon ya da elma kabuklarını kullanın. Hepsinde yöntem aynıdır. Çaydanlığın dış yüzeyini sert bir şekilde ovalamalısınız. Daha sonra çaydanlığın ayna gibi parladığını göreceksiniz. Ardından çaydanlığınızı iyice durulamanızı tavsiye ederiz.
Çaydanlıkların dış yüzeyini temizlemek için kullanılan bir diğer yöntem ise, diş macunu sürmektir. Bir pamuğun üzerine bir miktar diş macunu sürün ve çaydanlığınızın dışını bu pamukla iyice silin. Ve ardından suyla durulayın.
Yukarıda verdiğimiz temizleme seçeneklerinden sonra çaydanlığınız yeni alınmış gibi tertemiz olacak ve parlayacaklardır.
Çaydanlıklar Neden Kireçlenir?
Türkiye’de musluk suları genelde çok ve yüksek sertlikte kireçli sulardan oluşmaktadır. Her coğrafyada kireç yoğunluğu aynı değildir ancak zamanla mutfakta kullanılan araç gereçlerde kireçlenme oluşur. Suyun içerisindeki kireç insan sağlığı için direk zararlı değilse bile, kireç tortusu zararlı olabilmektedir.
Çaydanlıkta oluşan kireçlenmelere karşı nasıl ‘doğal ve sağlıklı çözümler’ geliştirebileceğimizi yukarıda yazdık. Kireçlenmelere kesin ve kökten bir başka çözüm isterseniz, su arıtıcı cihazlarından edinmek de etkili bir seçenek olacaktır.
Bu yazıyla ilgili henüz yorum yapılmamış.