El ve Ayak Şişmesinin Nedenleri

Vücudun çeşitli bölgelerinde bulunan dokular fazla su tutarak, ödem adı verilen şişliğe neden olabilir. Şişliğin en fazla görüldüğü bölgeler el, ayak, bilekler ve bacaklardır. Az miktarda şişlik normaldir ve genellikle kendiliğinden iyileşir. Ancak el ve ayak şişmesinin nedeni çeşitli hastalıkların belirtisi olabilir ve altında yatan nedenin belirlenmesi için doktor kontrolü gerekir. Bu hastalıklar arasında lupus, hormonal dengeyi bozan hastalıklar, damar trombozu, karaciğer ve böbrek hastalıkları gösterilmektedir.

Çok Uzun Süre Ayakta Durmak

Ayak şişmesinin en yaygın sebebi, hareketsiz bir şekilde aynı pozisyonda uzun süreler oturmak veya ayakta durmaktır. Her iki durumda da kaslar hareket etmediği için kan dolaşımı azalır ve ayaklarda şişme görülür.

Uzun uçak veya otobüs yolculuklarının sonunda ayaklarınız artık ayakkabılarınızı zorlayacak kadar şişmiş olabilir. Sinir bozucu olsa da, bu şişkinlik biraz yürüdüğünüzde kısa süre içinde geçer. Doktorluk, aşçılık veya tezgahtarlık gibi uzun süre ayakta durmayı gerektiren mesleklerde de ayak şişmesi yaygındır. Bu mesleklerle iştigal edenlere her saat başı en az beş dakika oturup bacaklarını uzatmaları, bunu yapamayanlara varis çorabı giymeleri tavsiye edilir.

Ellerinize Fazla Yüklenmek

Teknoloji çağında birçoğumuz farkında olmadan tüm günü bilgisayar klavyesinin veya dokunmatik ekranların başında geçiriyoruz. Parmaklarımızın ve ellerimizin ne kadar yorulduğunun farkına bile varmıyoruz. Uzmanlar, ellerimizi uzun süreler boyu klavye başına hapsetmenin şişlik yaratabileceğine dikkat çekiyor. Ellerinizin bu nedenle şişmesini engellemek için düzenli aralıklarla mola verin, kollarınızı esneterek parmak uçlarına kadar kan akışı olmasını sağlayın.

Çok Fazla Tuz Tüketmek

Ödem söz konusu olduğunda, olağan şüphelilerden biri de tuzdaki sodyumdur. Vücudumuz, hassas ve bozulması kolay bir sodyum-tuz dengesini gözetmeye çalışır. Böbrekler toksinleri ve istenmeyen sıvıları süzerek kanı gün boyu temizler. Çok fazla tuz tüketmek ise sodyum-su dengesini bozduğu için böbreklerin istenmeyen sıvıları filtrelemesini zorlaştırır ve sıvı birikmesine yol açar. Bu sıvı, eller ve ayaklar başta olmak üzere farklı noktalarda ödeme yol açabilir. Dahası, vücudumuzda fazla sıvı biriktiğinde, kalbimiz kan dolaşımını hızlandırmak için daha fazla çalışır ve bu nedenle tansiyon yükselir. Yüksek tansiyon da böbrekler üzerinde ekstra baskıya yol açarak sıvı filtrelenmesini yavaşlatır.

Fazla tuz tüketmekten kaynaklanan el ve ayak şişmesi yaşıyorsanız, düşük sodyumlu bir diyet benimsemelisiniz. Fakat sorun şu ki, tükettiğimiz sodyumun büyük kısmı tuzluktan gelmiyor: İşlenmiş ve dondurulmuş gıdalardan, ekmek, çorba, konserve gıdalar ve salata sosları gibi besinlerden de sodyum alıyoruz. Markete gittiğinizde satın aldığınız ürünlerin etiketlerini dikkatli okuyun; işlenmiş gıdalardan uzak durup meyve, sebze, yemiş ve tam tahıllar gibi sodyum içermeyen yiyecekler almaya çalışın.

Hamilelik

Birçok kadın için ayakların şişmesi hamileliğin kaçınılmaz sonuçlarından biridir. Hamilelikte ayak şişmesi genellikle ikinci trimesterda başlar. Bebek büyüdükçe leğen kemiği çevresindeki damarlara baskı yapar ve dolaşım sisteminde genellikle doğal görülen aksamalar yaşanır.
Hamilelikte el ve ayakların şişmesinin bir nedeni de elbetteki hormonal değişikliklerdir. Bu süreçte plasentanın salgıladığı relaksin hormonu leğen kemiği çevresindeki bağ dokularını gevşetir, ayaklardaki eklemlerin rahatlayıp büyümesine yol açar.

Hamilelikte ayak şişmesi özellikle akşama doğru ve sıcak havada gözle görülür biçimde artsa da endişe verici değildir. Uzun süre oturmayın veya ayakta kalmayın, kan dolaşımını artırmak için bacaklarınızı kalbinizden yukarıda kalacak şekilde uzatın. Fakat hamilelik sırasında elleriniz ve ayaklarınız aniden ve hızla şişerse hemen doktorunuzu aramalısınız.

Adet Öncesi Gerginlik Sendromu (PMS)

Adet Öncesi Gerginlik Sendromu (Premenstrüel Sendrom, PMS) kadınların el ve ayaklarda şişlik yaşamasının yaygın sebeplerinden biridir. Adet gününden önceki haftada -yani ovülasyondan sonra- şişlik yaşıyorsanız, korkmanıza gerek yok. Patlayacak gibi hissetmenizin sebebi, ovülasyondan sonra vücudunuzda yaşanan hormonal değişimlerdir. PMS kaynaklı şişliğin en fazla görüldüğü yer ise eller, bacaklar ve ayaklardır.

Doğum kontrol hapları veya hormon replasman (değiştirme) terapisi de el ve ayaklarda şişliğe yol açabilir.

Lenf Ödemi

El ve ayaklarda şişme, lenf sistemindeki sorunlardan kaynaklanıyor olabilir. Lenf sistemi, dokulardaki fazla sıvıları atmaktan sorumludur. Eğer bu sistem hasar görmüşse, vücudun çeşitli yerlerinde bulunan lenf nodülleri ve lenf damarları sıvı boşaltma görevini yerine getiremediği için ilgili bölgede şişlik olur. Bu durum genellikle nodüllerin çeşitli sebeplerle alınması sonucu ortaya çıkar.

Fazla Kilolar

Obezitenin yol açtığı sorunlardan biri de ayak şişmesidir. Obezite vakalarında vücutta biriken yağlar dolaşımı zorlaştırarak bacak ve ayaklara yeterince kan gitmesini engeller.

Sıcak Hava

Aşırı sıcak bir yaz gününde el ve ayaklarınızın şiştiğini fark ederseniz şaşırmayın. Sıcak, kılcal damarların geçici olarak genişlemesine sebep olabilir. Bedeniniz aşırı ısındığında, el ve ayaklardaki kanı kalbe geri pompalamakta zorlanıyor olabilir. Bu da sıvı birikmesine ve şişliğe sebep olur. Vücudunuz aşırı sıcak havaya alıştığında şişlik de inecektir.

İlaçların Yan Etkisi

El ve ayaklarda şişlik aynı zamanda bazı ilaçların yan etkisi olarak da ortaya çıkabilir. Yüksek tansiyon ilaçları, östrojenler, stereoid ilaçlar ve bazı diyabet ilaçları şişmeye yol açabilir. İlaçların bu yan etkisinin sebebi genellikle sodyumun atılmasını engelleyerek vücudun su toplamasına yol açmasıdır. Bu ilaçları kullanırken tuzu ve sodyumu azaltmanız tavsiye edilir ama beslenme biçiminizde doktorunuza danışmadan radikal bir değişiklik yapmayın.

Uzun Süreli Protein Eksikliği

Eğer çok uzun süredir proteinsiz bir diyet uyguluyorsanız, el ve ayaklarınızda ödem görülebilir.

İncinme

El ve ayaklardaki şişliklerin bir nedeni de elbette incinme veya burkulma gibi ‘ters’ hareketlerdir. Gün içinde bileğinizi zorladığınız zaman, akşam şiş bir el veya ayakla karşılaşabilirsiniz. Zira beyniniz, söz konusu bölgeye iyileşmesi için kan aracılığıyla ek yardım göndermiştir. Bu tür akut enflamasyon (ödem) vakaları, iyileşme sırasında zamanla kendiliğinden geçer.

Konjestif Kalp Yetmezliği

Kalbin yeterince kasılamaması ya da yeterince kanla dolmaması sonucu vücuda daha az kan pompalaması anlamına gelen konjestif kalp yetmezliği, damarlarda kan birikmesine yol açabiliir. Bu da el, ayak ve bileklerde şişkinlik yaratabilir. Eğer aynı zamanda nefes darlığı yaşıyor ve hızla kilo alıyorsanız, doktora gitmeniz gerekir.

Böbrek Yetmezliği

Böbrekler, vücudun ihtiyaç duyulmayan sıvıları boşaltmasından sorumludur. Böbrek yetmezliği de vücudun fazla sıvıyı atamaması anlamına gelir ve kendisini özelliklerde ayaklarda şişme ile belli edebilir. Normal şartlarda ayaklarımız şiştiğinde eve gidip ayaklarımızı havaya uzatır, biriken sıvıyı böylece böbreklere göndererek şişliği indirebiliriz. Ancak böbrek sorunları varsa, şişliğe yol açan sıvıyı atmak zorlaşır. Sadece ayaklar değil, eller ve yüz de şişebilir. El ve ayaklarınızdaki şişliğin böbrek sorunlarından kaynaklandığını düşünüyorsanız acilen doktora gitmelisiniz.

Karaciğer Rahatsızlıkları

Karaciğer rahatsızlıklarında ve özellikle de siroz vakalarında karın bölgesi, bacaklar ve ayaklar şişebilir. Karaciğerde hepatit veya aşırı alkolden kaynaklanan yaralar kan akışını zorlaştırarak şişmeye yol açar. Siroz aynı zamanda, albumin isimli proteinin oluşumunu engelleyerek ayaklarda şişmeyi artırır. Bu vakalarda beslenme ve yaşam biçimini değiştirmek şişme semptomlarını hafifletse de, acilen doktora gitmeniz gerekir.

Derin Damar Trombozu

Bir kan dolaşımı bozukluğu olan bu hastalık, kan pıhtılarının birikmesi sonucu damarların işlevini yerine getirememesi ve bacaklarda şişlik meydana gelmesidir. Uzun süre oturmaktan kaynaklanabileceği gibi, obezite, sigara içme, gebelik, kalp rahatsızlığı, börek sorunları, kanser veya doğum kontrol hapı gibi ilaçlar nedeniyle de ortaya çıkabilir. Eğer bir bacağınız aniden şişer ve ağrımaya başlarsa, acilen doktora gitmelisiniz.

Bağışıklık Sistemi Hastalıkları

Lupus ve artirit gibi bağışıklık sistemi hastalıkları el ve ayaklarda gözle görülür şişliğe yol açar.

Ne Zaman Doktora Gitmeli?

• El veya ayaklarınızdaki şişmeye paralel olarak nefes darlığı ve göğüs ağrısı yaşıyorsanız,
• Deriniz şişkinlikten dolayı yırtılacak kadar gerildiyse,
• Dinlenmenize rağmen el ve ayaklarınızdaki şişlik inmediyse,
• Şiş bölgede enfeksiyon riski varsa,
• Kan dolaşımının azaldığını hissediyorsanız, doktora gitmeyi ihmal etmemelisiniz.