Geven Otu Nedir, Nasıl Kullanılır?

Geven, onlarca faydası bulunan şifalı bitkilerdendir. Gevenden elde edilen kitre, çok pahalı bir maddedir. İlaç ve çay olarak kullanımı yaygındır.

Geven bitkisi, geleneksel Çin ve Asya tıp uygulamalarının en etkili bitkileri arasında yer alır. Dünyanın en önemli ve etkili bitkilerindendir. Kasları güçlendirdiği ve metabolik fonksiyonları düzenlediği için Doğu ve Asya kültürlerindeki geleneksel tıp uygulamalarında yıllardır kullanılan bir bitkidir.

Son elli yılda kanser ve kalp hastalıklarının artması sebebiyle önemli hale gelmiştir. DNA üzerindeki olumlu etkileri ortaya çıktıkça modern tıptaki popülaritesi artmıştır. Modern tıpta “mükemmel ve güçlü bir tonik” olarak kabul edilir. Kansere karşı güçlü özellikleri tespit edilmiştir. Birçok hastalığın tedavisi için yeni araştırmalarda kullanılmaktadır. Genel olarak DNA’yı koruyucu, vücut direncini artırıcı, bağışıklık sistemini güçlendirici bir bitki olarak tanınır. Türkiye’de halk arasında; kirpi otu, domuz dikeni, pişik geveni, çoban yastığı gibi adlarla bilinir.

Gevenin Özellikleri

Bilimsel adı ve İngilizcesi “astragalus” olan geven otu, baklagiller (Fabaceae) familyasının bir üyesidir. Faboideae alt famiyasında bulunur. Kapalı tohumlular (Magnoliophyta) bölümünde, iki çenekliler (Magnoliopsida) sınıfında yer alır.

Geven, otsu ve küçük çalıları temsil eden, yetiştiği bölgelere göre 2 bin civarında türü olan bir bitki türüdür. Kökleri sert ve nişastalıdır. Sarı renkli kökleri sağlamdır, lifli dokudadır, tatlı ve nemlendirici bir tat verir. 25-40 santimetre boyuna ulaşabilen bir yıllık otsu bitkidir. Çimenlik, otlak ve dağlık bölgelerde yetişebilir. Güneşli iklimleri sever. Yaz ve kış yapraklarını dökmez. Kuraklığa ve soğuğa karşı dayanıklıdır. Az su tüketir. Kökleri 3-5 metre derine inebilir. Beyaz, sarı, mor çiçekler verebilir. Çiçeklerinin özellikleri türlerine göre değişir. Tabanı çalı olan uzun ve küçük çiçek topluluğu bulunur. Meyveleri kabukludur ve yaklaşık 1 santimetre kalınlığındadır. Meyvelerine “badıç” adı da verilir.

Anavatanı Çin’dir. Bu sebeple tıp alanında kullanılan türüne genellikle “Çin Geveni” adı verilir. “Astragalus membranaceous” veya “Astragalus kökü” adı verilen türlerin doğal yaşam alanı Çin’in kuzey ve doğu bölgeleri, Moğolistan ve Kuzey Kore’dir. Gevenin Türkiye’deki en yaygın türlerinin adı “Astragalus microcephalus” ve “Astragalus gummifer” şeklindedir. Bu türlere “Türk kitresi” veya “Anadolu kitresi” adı da verilir. Özellikle sağlık için en çok kullanılan türü “Astragalus membranaceous” ve “Astragalus mongholicus” türleridir.

Türkiye’deki geven türlerinin bazıları endemiktir. Yani sadece Türkiye’de bulunur. Bu endemik türlerden bazıları şunlardır; hoca geveni, efe geveni, baba geveni, saray geveni, sap geveni, eşek geveni, bayır geveni, çam geveni, meşe geveni, Amanos geveni, Beypazarı geveni, Adıyaman geveni, Aladağ geveni, Karadağ geveni…

Gevenin Sağlığa Faydaları

Geven bitkisi veya otu, bitkisel ilaçların en güçlüsü olarak bilinir. Güçlü bir adaptojen, yani vücut üzerinde düzenleyici etkisi olan bir bitkidir. Gliserizin, kolin, polisakkarit, bioflavonoid, asparagin, astragalan gibi maddeler içerir. Sağlık için oldukça faydalı elementlerden olan selenyum bakımından zengindir. İnsan vücudunda interferon üretimini teşvik eder. Hücre gelişimini düzenleyen doğal bir protein olan interferon, bağışıklık sistemini aktive ederek, baskılar. Formononetin, kalyoksin ve astragalosid bileşikleri, en dikkat çeken formlarıdır.

Tıpta ve özellikle ilaç yapımında kullanılan gevenin gövde ve kökünden zamk benzeri bir madde çıkar. Bıçakla özel olarak çizilen çizgilerden akan bu maddeye “kitre” adı verilir. Kitre, geveni şifalı yapan maddelerden biridir ve oldukça pahalıdır.

Gevenin saymakla bitmeyen faydalarından bazıları şunlardır;

• Dinlenen bağışıklık sistemi hücrelerinin aktivitelerini artırarak uyarır.

• Enfeksiyonla savaşan beyaz kan hücrelerinin aktivitesini artırarak bakteri, mantar ve virüslerle mücadelesine yardımcı olur.

• Yaşlanma hücreleri üzerinde onarıcı etkisi tespit edilmiştir.

• Bağışıklık sistemini geliştirerek özellikle kalp ve kanser hastalıklarıyla mücadelede destek olur.

• HIV virüsü gibi virüsleri yok eden bağışıklık sistemi hücrelerini geliştirir.

• DNA sarmalının ucunda bulunan ve kromozomları koruyan telomerleri bozulmadan korur.

• Ayrıca telomer üretimini uyaran telomeraz adlı enzimi aktive etmeye yardımcı olur.

• Hasarlı hücreleri normal hücrelere oranla daha fazla aktivite eder.

• Kalp ve beyin dokularına oksijen taşınmasına yardımcı olur.

• Cilt altı dokularını deriyle etkileşime sokarak cilde esneklik kazandırır.

• Sperm sayısını ve kalitesini artırdığı gözlenmiştir.

• Viral enfeksiyonlara karşı vücudun tepkisini artırır.

• Kemik iliğindeki kök hücre sayısını artırır.

• Serbest radikallerle savaşan antioksidan içerir.

Geven bitkisi kullanımının ardından olumlu etkisinin görüldüğü bazı hastalıklar da şunlardır; üt solunum yolları enfeksiyonları, yüksek tansiyon, diyabet, iyileşmeyen yaralar, karaciğer sorunları, soğuk algınlığı, kolesterol, kalp yetmezliği, nezle, ülser, çarpıntı, uykusuzluk, terleme, kronik yorgunluk, alerji, hazımsızlık, nefes darlığı, anemi…

Gevenin Zararları Nelerdir?

Geven otunun onlarca faydasının yanında bazı yan etkileri ve zararları da bulunuyor. Yüksek tansiyon, kan inceltici ve antiviral ilaçları ile birlikte kullanılmaması tavsiye ediliyor. Organ nakillerinde vücudun organı reddetmesini önlemek amacıyla kullanılan ve immün sistemini baskılayan ilaçlarla birlikte kullanıldığında olumsuz reaksiyonlara yol açabiliyor. Hamile ve emziren kadınlar ile herhangi bir hastalık için ilaç kullananların da doktor onayı ile kullanması gerekiyor.

Geven Bitkisi Nasıl Kullanılır?

Gevenin kökü, yaprakları ve sürgünleri çeşitli yöntemlerle ağız yoluyla kullanılır. Tentür, kapsül, merhem ve ilaç formlarında kullanılabilir. Kökleri kurutularak, kaynatılarak veya dilimlenerek tüketilebilir. Hatta kuru kökleri yemek yeme imkânı bulunamadığı zamanlarda destekleyici ilaç gibi yenebilir.

Geven, “standardize ekstre” şeklinde günde 3 kez, 250-500 mg; “toz kök” şeklinde ise günde 3 kez 500-1000 mg alınabilir. Kökleri çorbalara eklenebilir, kaynatılarak suyu içilebilir. Her gün yukarıda belirtilen ölçülerde kökü veya ilaçları tüketilebilir. Kurutulmuş kökleri çay şeklinde, kapsül halinde veya ekstre olarak tüketilebilir. Ufalanarak veya rendelenerek toz haline getirilerek baharat gibi yemeklere serpilebilir. Ayrıca, 3-5 çorba kaşığı veya 10-20 gram kök kaynatılarak çay haline getirilebilir. İsteğe göre bal veya şekerle tatlandırılabilir.

Bal ve geven kökü tozu ile elde edilen merhem, ciltteki yaraların tedavisinde kullanılabilmektedir. Geven bitkisinden çıkarılan kitre yaklaşık 500 ml litre su ile tüketilebilir. Yarım litre suda 2 yemek kaşığı geven otu 10 dakika kaynatılarak elde edilen çay, günde 4 kez yemeklerden önce birer çay bardağı tüketilebilir. Çocuklarda kullanım için ölçü, yetişkinlerin üçte biri oranındadır.

Bunları Biliyor Musunuz?

• Kemoterapi kullanan akciğer kanseri hastaları üzerinde yapılan bir araştırmada geven kullanımının yaşam süresini yüzde 130 oranında artırdığı tespit edilmiştir.

• Son yıllarda yapılan bir araştırmada, gevenin su ekstraksiyonunun (bir çözelti ayrıştırma işlemi) kanserli insanlardan alınan beyaz kan hücreleri (T hücreleri) fonksiyonunu geri yüklediği ve artırdığı tespit edilmiştir.

• Türkiye’deki geven türlerinin bağışıklık sistemi üzerinde olumlu etkisi bulunmuyor. Bağışıklık sistemini düzenleyen geven türü “Astragalus membranaceus”, Türkiye’de bulunmuyor, sadece Çin’de yetişiyor.

• Yaklaşık 5 bin yıl önce yaşadığı tahmin edilen Çin’in efsanevi şifalı bitki figürü Shennong’un yazdığı “Bitki Özü Sözleri” adlı eserinde bahsettiği yüz şifalı bitki arasında geven de yer alıyor. Aynı zamanda bir hükümdar olan Shennong, tıbbın kurucusu olarak biliniyor.

• Çok uzun kökleri bulunan geven, erozyonla mücadelede kullanılabilen bir bitkidir ve uzun köklerinden bir türküde “Sökemedim şu gevenin kökünü” ifadesi ile bahsedilir.

• Geven çiçekleri nitelikli nektar içerir. Bu sebeple arıların özel menüleri arasında yer alır.

• Anadolu’da geven yakacak ve hayvan yemi olarak kullanılmaktadır.

• Osmanlı’da geven zamkı kitre, önemli bir ihraç maddesiydi. Günümüzde kitre üretimi ve ihracatında söz sahibi ülke İran’dır.

Kitre, binlerce türü olan gevenin sadece 30 türünden elde edilir.