Kortizon Kullanırken Nelere Dikkat Etmeliyiz?

Kortizon nedir?

Kortizon, karbonhidratın metabolizmasında görev yapan bir steroid hormonu olup neredeyse tüm hastalıkların tedavisinde faydalanılan fakat bunun yanında birçok yan etkisi olan bir ilaçtır.

Yüksek dozda alınırsa vücutta çok fazla su ve sodyum biriktiren kortizon, tansiyonu yükseltir, şeker hastalığını tetikler ve yağ birikmesine sebep olur. Kortizonu kullanan hastanın tuzsuz yiyecekler yemesi, kilo almamak için diyetini değiştirmesi, süt, yoğurt ve peynir gibi kalsiyum zengini gıdalar tüketmesi gerekir.

Kortizon nasıl salgılanır? 

Böbrek üstü bezlerinin ürettiği kortizon, her insanda farklı miktarlarda salgılanır. Örnek vermek gerekirse, dinlenmekte olan normal kiloda bir kişinin salgıladığı kortizon miktarı günlük 15 ila 40 miligram arasında değişirken, kilosu fazla birinin günlük üretimi bundan yüzde 50 oranında daha fazladır. Gün içinde salgılanan kortizon miktarı, vücut ısısına, kan basıncına, günün gece ya da gündüz oluşuna göre değişir.

Vücudumuz kortizon hormonunu en çok sabah vaktinde salgılar. Sinir ve panik anında ise kortizonunun salgılanma oranı on katına dek çıkabilir.

Doğumun üçüncü haftasında başlayan ve öldüğümüz ana dek devam eden kortizon hormonu üretimi vücut tarafından az salgılanırsa ya da hiç salgılanmazsa dışarıdan alınır.

Kortizonun etki mekanizması şu şekildedir: 

• Kortizon yangısal durumlara göre değişkenlik gösterecek şekilde şişliği ve ağrıyı baskılar.

• Ayrıca, normalde vücudumuzu mikroplara karşı savunan bağışıklık sistemi olur da bozulursa vücudun kendi hücrelerine zarar vermesini engellemek için kortizon kullanılır ve olası bir hasar önlenir.

• Eğer vücutta kortizon eksik salgılanıyorsa, yerine koymak için de kortizon tedavisi uygulanabilir.

Kortizon tedavisi nasıl olur ve uygulanırken nelere dikkat edilmelidir? 

Kortizonu tablet, ampul, krem, fitil ve damla gibi birbirinden farklı kullanım preparatları bulunur. Doktor, uygun formu, uygun dozda ve uygun sürede verir.

• Kortizon birçok hastalıkta tek tedavi çözümü olsa da, kullanılacak hasta üzerindeki miktarı doktorlar tarafından doğru bir biçimde belirlenmelidir. Sonrasında da takibi de doktorlar tarafında yapılmalıdır.

• Eğer hastaya daha düşük miktarda kortizon hormonu yetecekse, yüksek dozda kortizon kullanımından muhakkak kaçınılmalıdır. Kortizonu mümkün olduğunca erken sürede kesmek gerekir.

• Kortizonun tablet formunun, vücuttaki kortizon hormonunun salgılandığı saatler olan sabah saatlerine uygun şekilde yine sabah erkenden alınması gerekir.

• Kortizonun mide asidini artırması ve ülsere yol açması gibi riskler vardır. Bu yüzden tok karnına alınması gerekir. Mideye zarar vermemesi için doktor önerisi ile birlikte mide koruyucu ilaç alınabilir.

• Kortizonun yanlış ve fazla dozdaki kullanımı adı Cushing Sendromu olan, hastanın hayat kalitesini düşüren, sonrasında diyabet, hipertansiyon ve benzeri hastalıklara sebep olabilir. Bir kimse, Cushing Sendromu’na yakalandığından tek başına emin olamaz, teşhis için bir doktorun uzmanlığına ihtiyaç duyar. Kesin tanı için steroid hormonu seviyesine, röntgen incelemesine ihtiyaç vardır. Bu hastalık kolay tedavi edilemez. Duruma göre böbrek üstü bezleri ya da hipofiz bezindeki ur ameliyatla alınabilir ya da ışın tedavisine başvurulabilir. İlaç tedavisi de bir çözüm yöntemidir.

• Bu tip durumlar yüzünden, kortizonun doktorun yazdığı reçeteye uygun şekilde kullanılması, belirsiz noktalar ya da akla takılan sorular varsa doktora danışılması gerekir.

• Kortizon tabletlerinin kullanımı bırakılacağı zaman doktora danışılması gerekir. Doktor dozu azaltacak ve size kortizonu yavaş yavaş kesmenizi söyleyecektir. Eğer kortizon tedavisini doktora danışmadan ve birdenbire bırakırsanız halsizlik, bitkinlik gibi sorunlar meydana gelebilir.

• Kortizon tedavisi uzun sürecekse muayenelerin düzenli olması, periyodik şekilde kan testi yapılması gerekir.

Kortizon tedavisi esnasında nasıl beslenmek gerekir?

Beslenme düzenine dikkat eden insanların kortizonla barışık şekilde yaşamaları mümkün. Kortizon tedavisi gören hastalar yediklerine özen gösterip dikkat ederlerse, kortizonun yan etkilerinden büyük ölçüde korunabilirler. Buna göre, kortizon kullanan hastaların şu şekilde beslenmesi önerilir.

• Tuz kullanımı azaltılmalıdır. 

Tuz, kortizon tedavisinin baş düşmanlarından biri olarak kabul edilir. Çünkü, kortizon hormonu, böbreklerde tuzun geri emilimini artıran bir hormondur. Kortizonun yüksek olması halinde, yüksek tansiyon tetiklenir. Tuz, kandaki ve vücuttaki sıvısındaki birikimiyle bu sıvıların osmatik basıncını yükseltir. Bu durum şu örnekle açıklanabilir: Su geçiren bir zarımız olduğunu düşünelim. Bu zarın her iki tarafına farklı yoğunluklarda tuz barındıran sıvı koyduğumuzda, yüksek yoğunluklu tuzlu sıvı, düşük yoğunluklu tuzlu sıvının olduğu tarafa göre daha çok su çeker. İşte bu, yüksek oranlı tuzun olduğu bölümdeki osmatik basıncın yüksek olduğuna işaret eden bir durumdur. Aynen bu örnekte olduğu gibi, kanın içerisinde de tuz ne kadar fazla yoğunluktaysa, kılcal damarlar osmatik basıncın etkisiyle dokuların içinden o denli fazla su çekecektir ve kan basıncını artıracaktır. İşte bu sebeple de yüksek tansiyon meydana gelecektir. Vücudun şişkinliğinin ve yağ sentezinin artmasının sebebi de bu durumdur.

• Sebze ve meyve tüketimi artırılmalıdır.

Kortizon böbrek üstünde yalnızca tuz tutma etkisi değil, bir de potasyum atma etkisini gösterir. Bu yüzden, kortizon tedavisi gören kişilerde potasyumun azaldığını gözlemleriz. Potasyum azaldıkça, kaslarda ve adalelerde güçsüzlük meydana gelecektir. Bu durum da, bazı hormonların salgılanış işlevi ile kalbin kasılma fonksiyonunda olumsuz etkiler görülmesi anlamını taşır. Dolayısıyla, tuz azaltılırken bir yandan da potasyum açısından zengin olan yağsız besinler tüketilmelidir. Bu besinler sebze ve meyvelerdir.

• Çok fazla tatlı ve yağlı besin tüketimi yapılmamalıdır.

Yukarıdaki açıklama uyarınca, tatlı ve yağlı besinlerden de kaçınmak gerekir.

• Bolca kalsiyum tüketilmelidir.

Kortizon tedavisi gören hastalarda kemik yıkımı başlar. Bu nedenle, kortizonun kalsiyumun bağırsaktan emilimini azaltarak osteoporoz rahatsızlığına sebep olma riski vardır. Kortizon tedavisi görenlerin düzenli şekilde kemik mineral ölçümü yapması ve kalsiyumu bol yiyecekler tüketmesi gerekir. Bu yiyecekler, süt, yoğurt, tuzsuz ve yağsız peynir, yeşil yapraklı sebzeler, kuru baklagiller ve tuzsuz fındık gibi yiyeceklerdir. Küçük balıklar da uygundur. Küçük balık ve fındık yağlı olduğundan çok fazla tüketilmemelidir.

Kortizon tedavisi gören birinin asla tüketmemesi gereken yiyecekler nelerdir?

• Market ve bakkallarda satılan hazır gıdalar
• Konserve yiyecekler
• Meyve suları
• Soda ve kola gibi gaz içerikli içecekler
• Alkollü içecekler
• Bisküvi ve gofretler
• Tuzlu ve peynirli krakerler
• Şekerlemeler
• Zeytin
• Salça
• İçinde koruyucu madde olan bütün gıdalar
• Midye ve karides gibi kabuklu deniz ürünleri
• Büyük balıklar
• Salam ve sosis gibi şarküteri ürünleri
• Sakatat
• Kereviz ve deniz börülcesi gibi sebzeler
• Kaşar peyniri
• Otlu peynir
• Tuzlu peynirler
• Süt tozu
• Patlamış mısır
• Böreklik yufka
• Pasta ve börekler
• Kahvaltılık tuzlu tereyağı ve margarinler
• Salata ve makarna sosları
• Kabartma tozu
• Hazır çorbalar
• Dondurulmuş gıdalar
• Bulyon ve içerisinde çok tuz olan tüm baharatlar
• Mayonez
• Ketçap
• Turşu

Kortizon tabletinin yan etkileri

• Kilo artışı
• Ruh hali değişiklikleri
• Depresyon
• Deri incelmesi ve buna bağlı olarak gelişen deri altı kanaması
• Katarakt ve benzeri göz sorunları
• Hipertansiyon ve benzeri kalp hastalıkları
• Osteoporoz, omur kırığı gibi sorunlar
• Çocuklarda büyüme ve gelişme geriliği
• Kan şekerinin yükselmesi, diyabet hastalığı olanların problem yaşaması
• Enfeksiyonlara yatkınlığın artması
• Uyku sorunları

Kortizon tedavisinin genel yan etkileri

• Gelişme bozuklukları
• Vücudun bazı bölgelerinde normal dışı şişlikler ve gövdede yağlanma
• Adale zayıflığı
• Kan basıncında yükselme
• Kemik erimesi
• Psikolojik bozukluklar
• Ciltte kıllanma, çizgilenme
• Adet bozuklukları
• Şeker ve tansiyon yükselmesi
• Gözlerde katarak oluşumu
• Mide şikâyetleri

Kortizon tedavisinin kullanıldığı hastalıklar

• Romatizmal hastalıklar
• Kan hastalıkları
• Sinir sistemi hastalıkları
• Kalp ve damar hastalıkları
• Bağ dokusu hastalıkları
• Alerjik hastalıklar
• Tümör tedavileri
• Karaciğer hastalıkları
• Böbrek ve idrar yolu hastalıkları
• Hormonal hastalıklar
• Zehirlenmeler ve sıcak çarpmaları
• Göz hastalıkları
• Şoklar

Kortizon tedavisi, birçok hastalığın tek tedavi yöntemi olsa da gereğinden fazla uygulandığı taktirde geri dönüşü olmayan sorunlara ve başka hastalıklara sebep olabilir.