Uykuda Ağız Kuruluğu

Yatmadan önce başucunda bir bardak su tutma ihtiyacı mı hissediyorsunuz? Veya her gece ağız kuruluğu nedeniyle uyanıp mutfağa gitmek zorunda kalıyor, bir yudum su içmeden yeniden uykuya dalmakta zorlanıyor musunuz?

Kesintisiz ve huzurlu bir uyku düzeni sağlıklı bir yaşamın en önemli parçalarından biridir. İnsan vücudu, uyku sırasında yaklaşık sekiz saat boyunca yemek yemeden veya bir şey içmeden uyumaya programlanmıştır. Dolayısıyla, geceleri ağız kuruluğu nedeniyle sık sık uyanıyorsanız bu durumun altında başka sağlık sorunları yatıyor olabilir. İşte, uykuda ağız kuruluğunun sebepleri…

Ağız içinde 3 ayrı bölgede bulunan tükürük bezleri yeterli miktarda çalışmadığı zaman ağız kuruluğu yaşanabilir. Ancak uykuda meydana gelen ağız kuruluğunun gündüz yaşanan ağız kuruluğundan farklı, horlama ve uyku apnesi gibi nedenleri olabilir. Ağız kuruluğunun tedavisi için önce nedeninin belirlenmesi gerekir.

Uykuda Ağız Kuruluğunun Nedenleri

Tıpta ‘xerostomia’ adı verilen ağız kuruluğu, vücudunuzun ağzınızı nemli tutmaya yetecek miktarda tükürük üretememesinden kaynaklanır. Tükürük bezlerinin yeterli çalışmamasının en yaygın nedenleri ise şunlardır:

Yanlış Nefes Alma

Eğer ağız kuruluğu sorununu sadece geceleri yaşıyorsanız, hatalı nefes alıyor olabilirsiniz. Burun yollarındaki bir darlık veya tıkanıklık, horlamaya ve ağzı açık bırakacak şekilde uyumanıza, bu nedenle de ağzınızın kurumasına yol açıyor olabilir. Alerji veya sinüzit de burun yollarını tıkayarak ağızdan nefes almayı dayatarak ağız kuruluğu yaratır. Eğer uyku sırasında bu tür sorunlar yaşıyorsanız, kulak burun boğaz alanında uzman bir doktora gitmeniz gerekebilir.

İlaç Kullanımı

Ağız kuruluğunun hemen hemen tüm ilaçların olası yan etkileri arasında yer aldığını hiç fark ettiniz mi? Uykuda ağız kuruluğu şikâyetinin en yaygın sebebi ilaçların yan etkileridir. Depresyon, anksiyete, diyabet ve tansiyon tedavisinde kullanılan ilaçların yanı sıra antihistaminik, ağrı kesici, kas gevşetici, idrar söktürücü ve dekonjestan ilaçlar ağız kuruluğuna yol açabilir.

Uyku Apnesi

Uykuda ağzın kuruması uyku apnesinin karakteristik belirtisidir. Üç farklı türü bulunan uyku apnesi ölümle sonuçlanabilecek ciddi bir rahatsızlıktır ve vakit kaybetmeden tedavi edilmesi gerekir. Çeşitli testlerle türü ve şiddeti belirlendikten sonra tedavi edilebilen uyku apnesi sonrası geceleri yaşanan ağız kuruluğu ortadan kalkacaktır.

Yaşlanma

Ağız kuruluğu bazı kişilerde yaşın ilerlemesiyle ortaya çıkabilir. İlerleyen yaşla birlikte gelen ilaç kullanımı, bedenin bu ilaçlara verdiği tepkilerdeki değişiklikler, uzun zamandır süren başka sağlık sorunları ve yanlış beslenme, ağız kuruluğuna sebep olabilir.

Kanser Tedavisi

Kanser tedavisinde başvurulan radyoterapi ve kemoterapinin de en belirgin yan etkilerinden biri ağız kuruluğudur. Kemoterapide kullanılan ilaçlar tükürük bezlerini olumsuz etkileyebilir. Fakat bu durum geçicidir ve tedavi sonlandıktan sonra bedeniniz eski düzenine dönecektir.

Baş ve boyun bölgesinde uygulanan radyoterapi de tükürük bezlerine zarar vererek tükürük üretiminin azalmasına yol açabilir. Radyoterapinin dozuna ve uygulandığı bölgeye bağlı olarak bu durum kalıcı da geçici de olabilir.

Sinirlerde Hasar

Baş veya boyun bölgesinde sinir hasarına yol açan bir kaza ya da ameliyat ağız kuruluğuna sebep olabilir.

Tütün ve Alkol Kullanımı

Aşırı alkol kullanımı, sigara içmek ve tütün çiğnemek uzun vadede geceleri uykudan uyandıracak derecede ağız kuruluğuna yol açabilir.

Uyuşturucu Kullanımı

Ağız kuruluğunun bir nedeni de metamfetamin ve marihuana gibi uyuşturucuların kullanımıdır.

Havanın Kuru Olması

Ağız kuruluğunun sebeplerinden biri de, yatak odasında ısıtma veya klima nedeniyle kuru bir atmosfer olmasıdır. Böyle bir durumda ortamdaki havayı nemlendirmeyi deneyebilirsiniz.

Sjögren Sendromu

Bağışıklık sisteminin zayıflamasından kaynaklanan Sjögren Sendromu, bağışıklık hücrelerinin özellikle tükürük ve gözyaşı bezlerine zarar verdiği bir hastalıktır. Tükürük bezinin şişmesine de yol açabilen Sjögren Sendromu’nun en tipik belirtisi ağız kuruluğudur.

Teşhis Edilmemiş Hastalıklar

Ağız kuruluğunun altında henüz tanısı konulmamış bazı ciddi hastalıklar da yatıyor olabilir. Diyabet, mantar enfeksiyonu, böbrek rahatsızlıkları, bağışıklık sistemi sorunları, depresyon, anemi, yetersiz beslenme, Alzheimer hastalığı ve AIDS gibi hastalıklar vücudun dehidre olmasına veya tükürük bezlerinin eksik çalışmasına yol açabilir.

Dehidrasyon

Az miktarda sıvı tüketimi tükürük üretiminde azalmaya ve ağız kuruluğuna sebep olabilir. Dehidrasyonun diğer olası sebepleri arasında kronik ishal ve böbrek yetmezliği vardır.

Enfeksiyon

Tükürük bezlerinde bakteriyel veya viral enfeksiyon, iltihaba yol açar. Bu durum tükürük üretimini kısıtlayarak ağız kuruluğu şikâyetini ortaya çıkarabilir.

Ağız Kuruluğunun Belirtileri

• Ağızda kuruluk ve yapış yapış bir his
• Tükürüğün kalın, kıvamlı ve lif lif olması
• Ağız kokusu
• Çiğneme, konuşma ve yutma güçlüğü
• Boğaz kuruluğu, ses kısıklığı, gıcık hissi
• Kuru öksürük
• Dilin kuruması, dilde yaralar
• Tat alma duyusunda değişiklik
• Koku alma duyusunda bozulma
• Açıklanamayan kilo kaybı
• Takma dişleri yerleştirmekte zorlanmak

Ağız Kuruluğunun Yol Açtığı Diğer Sağlık Sorunları

Tükürük bezlerinin yeterince çalışmaması ve kronik ağız kuruluğu uzun vadede şu komplikasyonlara yol açar:

• Gözlerde kuruma ve kaşıntı
• Boğaz ağrısı
• Burunda kuruluk
• Dişlerde artan plak oluşumu, diş çürümesi, diş eti rahatsızlıkları
• Ağızda yaralar
• Ağızda mantar
• Ağzının kenarlarında yaralar, cildinizde çatlaklar
• Çatlak dudaklar
• Tüm bunların yol açtığı çiğneme ve yutma güçlüğü nedeniyle ortaya çıkan beslenme sorunları
• Kabızlık
• Kadınlarda vajinal mantar

Uykuda Ağız Kuruluğunu Engellemek İçin Ne Yapılabilir?

Altında yatan sebepleri tespit etmeden ve doktor kontrolünde bir çözüm bulmadan ağız kuruluğunu tamamen engellemek mümkün değildir. Bununla birlikte, evde alacağınız şu önlemlerle rahatsız edici belirtileri azaltabilirsiniz:

• Yatak odasındaki havayı nemlendirmek için hava nemlendirici kullanmak,
• Burundan nefes alıp verme egzersizleri yapmak,
• Uyku sırasında burundan nefes almayı kolaylaştırmak için burun bandı takmak,
• Ağız kuruluğuna yol açma ihtimali bulunan asitli veya baharatlı besinleri diyetinizden çıkarmak,
• Tuz tüketimini azaltmak,
• Şekerli ve gazlı içecek tüketimini azaltmak,
• Özellikle akşam saatlerinde kafein ve alkol tüketmemek,
• Sigarayı bırakmak veya sigara kullanımını azaltmak,
• Diş bakımı alışkanlıklarınızı gözden geçirmek, günde en az iki defa diş fırçalayıp diş ipi kullanmak,
• Ağız kuruluğu için özel üretilmiş diş macunu kullanmak,
• Alkol içeren ağız temizleme suyu kullanmamak,
• Dehidrasyonu engellemek için yeterli su tüketmek,
• Gün içinde nane veya maydanoz çiğnemek,
• Şekersiz sakız çiğnemek,
• Geceleri başucunuzda bir bardak su bulundurmak,
• Kullandığınız ilaçları gözden geçirmek.

Ne Zaman Doktora Gitmeliyim?

Xerostomia kendi başına bir hastalık sayılmasa da, ciddi sağlık sorunlarının habercisi olabilir. Eğer ağız kuruluğunun yanı sıra ağzınızda yanma hissi, dudaklar ve ağzınızın kenarında çatlak oluşumu, dişlerde daha fazla plak birikimi ve ağız kokusu gibi belirtiler varsa, bir doktora görünmenizde fayda var. Ağız kuruluğu nedeniyle doktora gittiğinizde kullandığınız ilaçların bir listesini yanınızda götürmeyi unutmayın.

Doktorunuz ağzın içinde yanakların kuruluğunu inceleyecek, dişlerinizi kontrol edecek ve gerekli görmesi halinde tükürük testleri yaptırmanızı isteyecektir. Tipik bir tükürük testinde, alt dudak dışa bükülerek kurulanır; ardından tükürüğün ne kadar zamanda salınıp alt dudağınızı yeniden ıslattığı ölçülür. Normal bir ölçümde, dudağın yaklaşık 30 saniyede yeniden ıslanması gerekir.

Tükürüğün Koruyucu Rolü

Peki tükürük bezlerinin doğru çalışması neden bu derece önemlidir? İşte tükürüğün önemli faydaları:

• Tükürüğün içeriğindeki maddeler, diş çürümesine yol açan bakterileri öldürür,
• Tükürük antifungal özelliğiyle ağızda mantar oluşumunu engeller,
• Virüsleri öldürür,
• Plak kaynaklı asidi nötralize eder,
• İçeriğindeki fosfor ve kalsiyum ile dişleri koruyan diş minesinin yeniden mineralize olmasına destek olur,
• Besinleri nemlendirerek yutmayı kolaylaştırır,
• Konuşma sırasında belirli seslerin çıkarılmasına yardımcı olur,
• Ağız içindeki hissetme becerisini artırarak acı, ağrı ve tat algısını güçlendirir.