Latince adı Hyssopus officinalis olan ve çördük, çördükotu olarak da bilinen zufa otu sindirim sistemi sorunları ve gaz problemleri için kullanılıyor. Zufa otu kullanımı için bir uzmana danışmanızda fayda var çünkü bilinçsiz tüketimi ve fazla miktarda kullanımı adalelerin istemsiz, irade dışı kasılmalarına neden olabilmekte ve bu nedenle pek çok kişiye tüketilmesi tavsiye edilmemekte. Gebelikte ya da hamile kalmaya çalışılan dönemlerde zufa otu kullanmamalısınız.
Hafif acı ve nanemsi bir tadı olan zufa otu salatalarda lezzet vermek amacıyla kullanılabilir. Güveç yaparken bir kaç yaprak katmak güveç suyunun lezzetini arttıracaktır. Zufa otunun yağı parfümlerde, kolonyada, sabun ve krem gibi kozmetik ürünlerde çokça kullanılır. Zufa otunun faydaları ve başlıca kullanım alanları antiseptik, anti-spazmodik, gaz giderici, müshil, terletici, idrar söktürücü, kusturucu olarak kullanılmasıdır. Anavatanı güney Avrupa olmakla birlikte Asya ve Akdeniz ülkelerinde yabani olarak yetişmektedir. Mavi, mor, pembe veya beyaz çiçekli olabilir.
Zufa Otu Nedir, Nasıl Bir Ottur?
Zufa otu, ballıbabagiller bitki ailesinin (lippenblütenqewachse ya da lamiaceae isimleriyle de tanınmaktadır) alt gruplarından olan hyssopusgiller familyasına mensuptur. Latince adı Hyssopus officinalis‘tir. Boyu 30 cm’le 100 cm boyutları arasında değişir. Zufa otu, uzunca yıllar canlı ve sağlam kalır. Rayihası bol bir bitkidir. Yapısal olarak çalıyı andırır ve boyu dikine uzayarak çatallaşır. Zufa otunun ismi halk arasında çeşitli isimlerle bilinir. Bunlar şunlardır.
- Arı otu (Bunun sebebi, arıların bitkiye gösterdiği yoğun ilgidir)
- Sirke otu (Bunun nedeni, zufa otunun sirke içerisine birkaç damla damlatılması durumunda, sirkenin aromalı bir hal almasıdır)
- Kutsal ot (Zufa otununun isimlerinden birinin de “kutsal ot” olması, “hyssopus” sözcüğünün eski İbranice dilinde, kutsal ot manasına gelen “essowl” kelimesinden gelmesi)
- Zulfa otu
- Çorduk otu
- Çürdük otu
Zufa otu dört köşeli ve dallı bir yapıya sahip bir gövdeden meydana gelir. Başta yeşildir ancak ikinci senesinden itibaren odunsulaşma sürecine girer. Genel anlamda, yarı odunsu olduğu söylenebilir. Birazcık tüylüdür. Üst bölümleri kış mevsiminde kurur. Yaz mevsimindeyse ana kütüğün üzerinden yeni dallar ve sürgünler çıkarır. Don tehlikesi olduğunda, kışın bitkinin üzeri örtülür. Kökleri, ana kazık kök ile çevresine yayılmış saçaklı köklerden oluşur.
Yaprakları, koyu renkli bir yeşildir. İnce ve uzun yapraklara sahiptir. Yapraklar, uçlarda sivrileşir. Bu yapraklar ayrıca sapsızdır ya da çok kısa bir sapa sahiptir. Şeride ve mızrağa da benzerler. Ayrıca, 1 – 4 santimetre arası uzunluğa sahip ve 1 santimetreye yakın genişliktedir. Her bir yaprağın altına doğru iki minik yaprak daha görülür.
Zufa otunun çiçeklerini arılar ve kelebekler çok sever. Alt ve üst dudağa benzeyen çiçekleri olan zufa otunun taç yapraklarıysa genelde mavi ve mor renktedir. Hatta bazen, lila, pembe ve beyaza da çalar. Çiçekler, yaprakların dibine doğru gibi dizilir. Arkadan bakıldığında başağa benzer bir görünümdedirler. Zufa otunun çiçekleri yaz ortasıyla Eylül arasında açar.
Zufa otunun su damlasına benzeyen, yassı biçimli ve koyu kahverengi tohumları vardır. Bu tohumlar oldukça miniktir. Bitki, tohumlarla çoğalır. Ayrıca, kökleri de bölünerek ürer.
Zufa Otunun Anavatanı Neresidir?
Eski Mısır medeniyeti, zufa otundan şifa niyetiyle faydalanmıştır. Zufa otu, önce Mısır’da, sonra Yunanlılar tarafından kullanılmış, sonrasında ise Romalılar arasında popüler olmuştur. Nihayetinde ise, Avrupa’nın batısına ulaşmış, oradan Türkistan’a kadar uzanan çok genişçe bir coğrafyada kullanılır hale gelmiştir.
Önceden öksürük, bronşit, bronşitli astım ve seste kısılma gibi sorunları tedavi etmek amacıyla zufa otu, günümüzde en çok anavatanı olan Avrupa’nın güneyinde yetişir. Fakat, Akdeniz’den Orta Asya’ya uzanan geniş coğrafyası sayesinde, Türkiye’de de yetiştirilir.
Zufa Otu Nasıl Yetiştirilir?
Bahar aylarının başında, özellikle Mart ve Nisan aylarında saksı veya çamlığa ekilen zufa otu tohumları üzerine koruyucu olsun diye cam konabilir. Cam haricinde, folyo da kullanılabilir.
Zufa otun fideleri bahçelerde ya da tarlalarda da aralıklı olarak ekilebilir. Bu ot, taşlık ya da kumluk bölgelerde de yetişebilir. Ayrıca, kayalık alanlarda ve Güneş gören her yerde gür şekilde yetişmesi mümkündür. Haziran ayından başlayarak Ekim ayına kadar, yaprakları, çiçekleri, başakları ve de sürgünleri toplanır. Bu bölümler toplandıktan sonra, havadar bir ortamda gölge altında kurutulma sürecine alınır.
Zufa Otundan Esans Elde Etme
Eğer zufa otundan eter yağı (uçucu bir esans) elde edilmek isteniyorsa, toplanan zufa otu, su buharı ile distile edilmelidir. Bu işlem “damıtım” olarak da bilinir. Elde edilen yağ, aromaterapide de kullanılan bir yağdır.
Zufa otunun içinde yaklaşık yüzde 0,3 – yüzde 1 arası uçucu yağ vardır. Bu uçucu yağın türleri pinocamphen, pinocamphenol, pinen, camphen ve cineol isimleriyle bilinir. Ayrıca, flavonit, glisosit, hesperidin, diosmin ve tanen de barındırır. Tanen oranı yüzde 5 – 8 arasıdır.
Bunların dışında, zufa otunun içerisinde ursolasidi, elma asidi, reçine, zamk, şeker ve de marubiin isimli acı madde vardır.
Zufa Otunun Toplanması, Kurutulması ve Satımı
Şifalı bitkiler toplanırken çok dikkat edilmelidir. Ayrıca, bu bitkilerin, kurutulma, paketlenme ve depolanma süreçleri de önemli kurallar ve adımlar takip edilerek yapılmalıdır.
Bu işlemler esnasında birçok deneyimsiz kişi birçok hata yapar. Bu hatalardan biri, bitkinin şifalı bölümünün, yani yapraklarının ve çiçeklerinin Güneş’in altında kurutulmasıdır. Böyle bir kurutma tarzı asla kullanılmamalıdır. Kurutma işlemi için mutlaka gölge olan bir ortam seçilmeli ve ayarlanmalıdır.
Veyahut, bitki beş gün kadar bir sürede kuruduysa, bitkiyi birkaç gün daha kurutmak içindeki eterik yağların yok olmasına yol açar. Bu da bitkinin şifasını yitirmesine ve kalitesinin azalmasına sebebiyet verir.
Güneş’te kurutulması gereken tek kısım, bitkinin kökleridir.
Bir diğer önemli nokta da, bitkinin kurutulur kurutulmaz çok ivedi bir şekilde paketlenmesi ve depolanmasıdır.
Ayrıca, Zufa otu ve benzeri şifalı bitkiler ağzı açık biçimde satılmamalıdır. Bu durum, bitkinin kalitesinin düşmesine ve yine şifasının yani etkisinin azalmasına neden olacaktır.
Zufa Otunun Faydaları Nelerdir?
Zufa otunun birçok yararı vardır. Bugün, yemeklerde rayiha vermesi için kullanılan zufa otur, aynı zamanda çeşni katma özelliğiyle de bilinir. Çok etkili olduğundan, aşırı miktarlarda kullanılmamalıdır.
- Balgam söktürücü özellik gösterir.
- Soğuk algınlığını gidermeye yardım eder.
- Nezle sebebiyle tahriş olmuş mukozayı tedavi eder.
- Boğaza rahatlık verir.
- Bronşit, öksürük, boğaz ağrısı, nezle ve neredeyse bütün nefes yolu problemlerini geçirmeye yardımcıdır.
- Akciğer hastalıklarını tedavi edici özellik gösterir.
- Kalp hastalıklarının geçmesine yardım eder.
- Kan dolaşımını düzenleyici etkisi vardır.
- Sindirimi kolaylaştırır ve sindirim sistemini destekler.
- İştahı açmaya yardım eder.
- Regl kaynaklı anormallikleri geçirir ve regli düzene sokar.
- Alçak tansiyona iyi gelir.
- Yaraları, bereleri, çizik ve ezilmeleri geçirir.
- Endişe, histeri ve hafif sara gibi sinirsel problemleri atlatmaya yardım eder.
- Aromaterapide kullanılır.
- Krampları çözer.
- Vücuda genel anlamda güç verir.
- Damarların daralmasının önüne geçer.
- Terlemeyi tetiklediği gibi terleme sorunu yaşayanları da rahatlatır.
Zufa Otu Nasıl Kullanılır?
Zufa otundan hyssopi herba, zufaot eteryağı ve hyssopi atheroleum isimli ilaç ve türevleri üretilir. Bir de, zufa otunun yapraklarından, çiçeklerinden ve taze sürgünlerinden çay, doğal ilaç ve eter yağı üretilmesi mümkündür. Zufa otundan, şarap ve likör yapıldığı da bilinmektedir.
Çok amaçlı ve birçok faydası olan bu şifalı bitkinin kullanım alanlarını şöyle detaylandırmak mümkündür:
Aromaterapideki Kullanım: Zufa otunun taze sürgünleri, yaprakları ve çiçekleri su buharı sayesinde sitile edilir. Bu sayede, damıtım gerçekleştirilir ve bu şifalı bitkiden eter yağı yani uçucu yağ alınır. Zufa otundan elde edilen bu eter yağı açık renklidir. Bir de, tadı biraz mayhoş ve hatta baharatlı gibidir. Kokusu ise kafura benzer. Zufa otundan elde edilen bu yağın birkaç damlası bir dilim ekmeğe veyahut bir adet kesme şekere damlatılıp kullanılabilir. Bir diğer yöntem de, bu yağı bir tatlı kaşığı bala karıştırmak ve o şekilde tüketmektir. Zufa otundan elde edilen bu şifalı yağ, aroma lambalarına, normal lambalara, aroma konilerine ya da bir miktar suya da damlatılabilir. Tüm bu kullanımlar için 10-15 damla kafidir. Özellikle aroma lambası yandığında etrafına çok tatlı bir koku salar ve çevresindekileri rahatlatır
Baharat Olarak Kullanım: Zufa otu kurutulduktan sonra incecik bir formda kıyılır. Ardından kıyılan ot, bir cam kavanoza konur. Genelde, çorbalarda, sulu yemeklerde, kırmızı ette kullanılır ve bu yemeklere hoş bir rayiha ve çeşni verir.
Zufa Otu Çayı: 2 tatlı kaşığı zufa otu çiçeğiyle zufa otu yaprağı bir bardak kaynar suya eklenir. Karışım bu biçimde yaklaşık 10 ila 15 dakika süresince demlenir. Sonrasında da, önce süzülür, ardından afiyetle içilir. Dilenirse, bitkinin kaynatılması yöntemiyle de içilebilir ama ilk yöntem daha sağlıklıdır. Eğer tadı acı bulunursa, bu çaya biraz bal eklenmelidir. Zufa otu çayı günde 2-3 kez içilir.
İçine zufa otu konarak içilebilecek diğer çaylar:
Bronşit çayı:
- 30 gr Sinirli ot
- 30 gr Kekik otu
- 20 gr Zufa otu
- 10 gr Rezene tohumu
- 10 gr Hatmi kökü
Balgam çayı:
- 30 gr Sinirli ot
- 30 gr Hatmi kökü
- 20 gr Meyan kökü
- 20 gr Sinirli ot
Düşük tansiyonu geçiren çay:
- 20 gr Zufa otu
- 20 gr Biberiye yaprağı
- 30 gr Alıç yaprağı ve çiçeği
- 20 gr Lavanta çiçeği
- 10 gr Arnika çiçeği
Terlemeyi bitiren çay:
- 40 gr Adaçayı yaprağı
- 30 gr Zufa otu
- 10 gr Civanperçemi otu
- 10 gr Atkuyruğu otu
Zufa otunun terlemeyle ilgili etkisi
Kimi bilim insanları, “zufa otu terleticidir” derken, kimi bilim insanlarıysa bu otun terlemeyi önlediğini söyler. Aslında, bu durum tamamen zufa otunun hazırlanma stiliyle ilgili bir durumdur. Zufa otu, içeriğinde eter yağı çeşitleri, flavonglikozitler ve çeşitli taninler barındırır. Bu sebeple, kullanım şekli, ottan farklı sonuçlar elde edilmesine yol açar.
Eğer ki, zufa otu haşlanarak çay olarak demlenecek ve biraz süzüldükten sonra içilecekse, zufa otu çayının deminin içerisinde bolca eter yağı türevi olur. Bu takdirde, zufa otunun terletici nitelik göstereceğini söylemek mümkündür.
Fakat zufa otu, 5 ile 10 dakika arası bir süre kaynatılıp yine bir o kadar süre de demlenirse ve sonrasında süzülerek içilirse, bu zufa otunun çayının deminde eterik yağ bulunmaz. Genelde, flavonglikozit ve tanin çeşitleri olur. İşte bu durumda, zufa otu çayının terlemeyi önleyici olduğu söylenebilir.
Zufa otu, hem terlemek hem de terlemeyi önlemek için kullanılabilir. Bu sayede, hem yaz mevsimine, hem de kış mevsimine özel olduğu söylenebilir. Sıcak havada hararet alarak, soğuk havada ise sıcaklık sağlayarak şifa sağlar.
Zufa Otunun Zararı Var mıdır?
Zufa otunun bilinen bir yan etkisi yoktur. Ancak sert ve etkili bir bitki olduğu bilinir. Bu yüzden, çok sık ve aşırı miktarlarda tüketilmemesi tavsiye olunur.
UYARI: Bu makaledeki bilgiler yalnızca eğitici nitelik taşır. Hastaların alternatif tedavi yöntemlerinden haberdar olması için yazılmıştır. Onikibilgi.com olarak, makalede verilen bilgilerin kesinliği ile ilgili bir iddiada bulunmadığımızı ve rahatsızlığınızla ilgili atacağınız adımlarda sorumluluk kabul etmediğimizi bilginize sunarız. Rahatsızlığınıza bu makale ile teşhis koymamanızı önerir, size en uygun tedavi yöntemi için muhakkak doktorunuza başvurmanızı önemle hatırlatırız.
Referanslar
Bu yazıyla ilgili henüz yorum yapılmamış.